Verkrachting is een machtsmiddel. Misschien vindt u het walgelijk er zo naar te kijken, maar mooi dat het helaas wel zo is.

En als het om macht en de uitoefening daarvan gaat ben ik altijd bijzonder geïnteresseerd in de mechanismen er achter. Het staat u vrij dat cynisch te vinden of met dedain van het hele onderwerp afstand te nemen omdat verkrachting àltijd slecht is. Maar denkt u werkelijk dat u daarmee iets veranderen zult? Want de noodzaak daartoe wordt wel degelijk steeds groter. Dus is er over nadenken de aangewezen weg.

Van steeds meer maatschappelijke processen heb ik het gevoel dat er een macro- en een microniveau is. Anders gezegd, er is het maatschappelijke proces en er is het interpersoonlijke proces. Daartussen bestaat beslist overlap, maar toch is het onderscheid van groter belang dan u zou denken.

Macroniveau
Het macroniveau van verkrachting is, dat het een vorm van onderdrukkend machtsmiddel is. De slavinnen die routinematig worden verkracht, de overwonnen die moeten toezien hoe hun vrouwen worden onteerd, de soldaten die na een gewonnen gevecht als beloning voor hun inzet de buit (zo kijkt bijvoorbeeld de islam naar gevangen vrouwen in de vruchtbare leeftijd) kunnen verkrachten. Op dit macroniveau, zult u zich na enig nadenken realiseren, is verkrachting een groepsproces waaraan weinigen zich eenvoudig kunnen onttrekken.

Hoezeer dat werkte heb ik een paar jaar terug kunnen constateren in een documentaire over de seksuele geweldsdaden tegen de bevolking van Oost-Europa toen de Russische legers daar over heen denderden in 1944-45. De heel zeldzame getuigenissen van officieren die zich er buiten hielden droegen bij aan een beklemmend verhaal, dat vrijwel volledig uit de reguliere geschiedschrijving verdwenen bleek.

Ontkenning
We willen dus eigenlijk niet graag weten hoe dit functioneert. Geen mens wil zichzelf graag voorhouden dat hij van binnen een beest is, dat wordt geregeerd door groepsgedrag. Ook dat is een les om te onthouden. En bovendien van actueel belang, nu we zien hoezeer er wordt weggekeken.van de excessen door instromende asielmigranten. Wie bovenstaande overdenkt zal zich moeilijk aan de indruk kunnen onttrekken dat dat nooit verstandige politiek kan genereren.

Het microniveau kenmerkt zich door machtsrelaties binnen de persoonlijke sfeer. Niet voor niets wordt door veel moderne feministen – die op politieke gronden denken dat de asielmigratie moet worden verdedigd – genoemd dat de meerderheid van verkrachtingen binnen de kennissen- en zelfs familiekring plaatsvindt. Dit is een onloochenbaar feit, maar zoals u uit mijn splitsing tussen een macro- en microniveau kunt concluderen zie ik dat grotendeels als twee zaken die je los van elkaar moet bezien. Want op microniveau gaat het alléén maar om macht en intimidatie.

De werking op microniveau
Een goed voorbeeld van dit mechanisme is terug te vinden in de zeldzame maar bepaald niet unieke zaak van de #metoo-activiste die nu zelf wordt beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Eerder deze week publiceerde de NOS er een ongebruikelijk openhartige beschrijving van, met veel details die voor mij zowel onsmakelijk als verhelderend waren.

Bennett (het mannelijke slachtoffer, red.) stelt dat de Italiaanse actrice en regisseuse hem in 2013 aanrandde op een hotelkamer in Californië. Hij was toen net twee maanden 17, Argento was 37. Ze zou hem hebben gezoend, hem oraal hebben bevredigd en seks met hem hebben gehad. Daarna zou ze hem hebben gevraagd enkele foto’s te nemen.

Zonder er bij te zijn geweest is desalniettemin onmiskenbaar dat de machtsverhouding hier behoorlijk ongelijk was, en dat de dader daarvan optimaal gebruik maakte. Maar zou niet juist dat aanwezige ego bij deze dame haar woede ten opzichte van het geval-Harvey Weinstein haar woede niet extra hebben vergroot? Ze werd niet voor niets een van de meest luidruchtige aanjagers van de #metoo-beweging. Verder psychologiseren is hier zinloos, maar u begrijpt het naar ik aanneem verder wel. Hoe het voor die jongen zou hebben gevoeld als hij het idee had gehad deze vrouw te hebben verleid zal altijd wel een open vraag blijven, maar ik maak me sterk dat het de situatie voor hem fundamenteel zou hebben gewijzigd, en we er nooit iets van zouden hebben gehoord.

Een pijnlijke conclusie die je uit deze scheiding in twee niveaus kunt trekken, is dat verkrachting op macroniveau theoretisch eenvoudiger bestreden kan worden dan op microniveau. Op macroniveau is het een direct gevolg van het groepsdenken van ‘winnaars’. Door groepen immigranten hun gemeenschappelijk winnaarsgevoel te ontnemen kom je al een heel eind.

Samenkomst
Op microniveau is dat veel moeilijker, juist omdat het proces door mensen wordt gebruikt om bestaande verhoudingen te bestendigen: de baas die zijn actrice-sollicitantes neukt om de machtsverhouding (met zijn aanstaande grootverdienster) te bevestigen, de directeur die zijn secretaresse ziet als het wild dat hij wel mòet bejagen, de man die zijn vrouw tot seks dwingt om de verhoudingen tussen hen beiden in zijn voordeel te buigen en bevestigen. Dat laatste verklaart ook de misdadige processen die zich tussen familieleden ontwikkelen.

Merk overigens op dat in het geval van baas-ondergeschikte verhoudingen de genoemde overlap tussen micro- en macroniveau inderdaad waarneembaar is. Doordat ze maatschappelijk óók als stereotype worden gezien, is de stap niet alleen kleiner in het persoonlijke verkeer, maar kan door de dader ook zijn gevoeld als een daad die volvoerd moet worden, althans dat de eerste stap moest worden gezet. Dat maakt het niet goed of acceptabel, maar het verklaart iets van het problematische dat elke aanpak zal ervaren.