Afgelopen weekend was de gebruikelijke NATO-top, ditmaal in Warschau. Het verslag er van doet je de koude rillingen over de rug lopen.

Het vrij uitgebreide verslag van NRC-Handelsblad was vrij neutraal, met geruststellende boventonen. Die de preoccupatie van de krant met de EU-eenheid niet buiten beschouwing liet. Desalniettemin bedacht ik me dat een verslag als dit in de jaren tachtig half Europa op de achterste benen had gebracht. Voor iemand zoals ik, toentertijd een groot voorstander van de gevoerde stevige anti-Russische politiek, vond ik dat eigenlijk nogal schokkend. En onrustbarend, niet te vergeten.

De NATO is vanaf dag één een defensief bondgenootschap geweest, maar na de val van de Muur is dat karakter langzaam veranderd. Niet alleen door de deelname van lidstaten onder de NATO-vlag in Afghanistan, al zal dat voor historici van de toekomst waarschijnlijk de cesuur worden. Het toekomstige lidmaatschap van Oekraïne, heftig ontkend, maar het land was wel met de president aanwezig in Warschau, zal een volgende stap blijken te zijn geweest.

Voor militaire historici is een klassieke lakmoesproef voor het gezag van een veldheer en de discipline van zijn troepen, hoe men zich gedraagt als de overwinning binnen lijkt. Wat ik bedoel is dit: in de beroemde Slag bij Hastings (1066) liet Willem de Veroveraar een deel van zijn cavalerie een gefingeerde vlucht uitvoeren. Zijn eigen troepen bleven gedisciplineerd doorvechten. De Saksen van King Harold aan de vijandelijke kant dachten dat de kat in het bakkie was, en verlieten hun formatie om de achtervolging in te zetten. Het gevolg was dat de ongeorganiseerde bende die achter de ruiters aan rende eenvoudig werd afgeslacht, en dat was dat. De manier waarop de NATO ondanks met Rusland gemaakte afspraken Oost-Europa binnen de kortste keren in trok om de landen daar op te nemen in de NATO deed mij daar in ieder geval sterk aan denken. Ook een defensieve linie kan zeer offensief gedrag vertonen als de gelegenheid zich lijkt voor te doen.

In een paar bijzinnen liet de auteur van het stuk in NRC weten dat de NATO, na eerdere Russische dreigementen over de inzet van kernwapens naar aanleiding van steeds verder oprukkende NATO-linies, eveneens het gebruik van kernwapens niet langer formeel uitsloot. Sterker nog, het had er alles van weg dat er een formele strategische keus voor de mogelijke inzet werd gemaakt. Na vijf op dat gebied mislukte toppen, werd daar fijntjes aan toegevoegd. Alsof dit een stap voorwaarts is.

Persoonlijk ben ik daar niet van overtuigd, en daar heb ik nog een en ander aan toe te voegen.

Dat Amerika al enige tijd bezig is zich uit Europa terug te trekken kan niet los worden gezien van deze nieuwe ‘strategie’. Dreigen om als eerste kernwapens in te zetten is nu eenmaal een stuk goedkoper dan een leger van een paar honderdduizend man in Europa te hebben – ingewikkelder is het mijns inziens niet. Dat de legers van de Europese bondgenoten zwak zijn, en dat er te weinig geld naar de Europese defensie gaat zij allemaal feiten, onloochenbaar. Dat Rusland na ruim twintig jaar weer richting het westen lijkt te drijven is eveneens een feit, al kun je daar de aantekening bij maken dat het westen haar piketpaaltjes wel heel erg dicht bij de Russische grens heeft afgepaald. Dat dat de Russen een erg ongemakkelijk gevoel geeft is niet vreemd. Niet voor niets werd dertig jaar terug de Russische drang richting Oost-Europa wel verklaard als de wens de eigen grens met een bufferzone te beveiligen. Na drie grote oorlogen in 150 jaar waarbij een binnenvallende vijand Moskou veroverde of heel dicht naderde werd dat niet vreemd gevonden. Toen.

Er is nog een tweede punt waarom deze nieuwe ‘strategie’ me in het geheel niet lekker zit. Amerika heeft traditioneel veel meer belang bij invloed in Azië dan in Europa, waar teveel eigenzinnige staten weinig genegen zijn zich van de belangen van de USA veel aan te trekken. Ik heb al eerder geschreven, dat het Europese toneel voor de USA in geval van een grote oorlog qua belang het derde toneel is, na Oost-Azië en het Midden Oosten (waarbij ik er voor het gemak van uit ga dat er in Zuid-Amerika niets gebeurt dat de Amerikaanse onrust wekt, Zuid-Amerika is de USA’s achtertuin.). Met een nakende confrontatie met China in het vooruitzicht, mogelijk als gevolg van de eeuwige ellende met Noord-Korea, wil de USA zeker zijn dat ze geen tweefrontenoorlog voeren moet. Als zo’n oorlog met China zich zou uitbreiden met een Russische bemoeienis (ook de Russische aanwezigheid in Oost-Azië maakt dat logisch), dan is het gooien met een paar bommen om de Russische legers te weerhouden van een inval in Europa logisch. Militair is men in Europa waarschijnlijk niet in staat een beperkt conflict met de Russen te winnen, nu niet en in de afzienbare toekomst evenmin. De Europese wisselvalligheid, zuinigheid en haar economische problemen maken dat een zekerheid. Maar is het in het belang van de Europese staten om deze ‘strategie’ door te voeren? Ik vrees van niet.