De USA gaat er ineens hard in tegen Turkije. Na wekenlang half te zijn uitgedaagd door president Erdogan lijkt men nu bereid inderdaad de bijl in de verhoudingen te zetten.

De uitdaging aan het adres van de USA is niet van gisteren. De Turkse interventie in de Syrische burgeroorlog tegen de uitdrukkelijke wens van de USA in gaf al aardig wat frictie, en dan had de USA al weggekeken van de Turkse steun aan IS – waarover de USA (vooral tijdens Obama) zelf immers evenmin brandschoon mee waren. Maar Trump is niet alleen uitgesprokener, ook wil hij het liefst helemaal uit het Syrische wespennest vertrekken. Alleen kwam hij er achter dat het type erfenis dat de Syrische burgeroorlog is voor een Amerikaans president makkelijker is zich in te begeven dan het voor zijn opvolger is zich er uit terug te trekken. Voorbeelden genoeg (Vietnam, Guantanamo Bay), maar dat zal Erdogan worst zijn.

Dreigementen
Dreigementen als de illustratie boven dit stukje zijn al minstens een jaar gaande. toppunt was wellicht de aanschaf door Turkije van het gevreesde S400- luchtdoelraketten-systeem van Russische makelij. Objectief gezien is dat (nog niet geleverde systeem) in NATO-verband onbruikbaar, omdat het niet inzetbaar is tegen Russische vliegtuigen. Dat was een trap tegen het zere been van het Pentagon, dat zich uiterst bewust is van de mogelijkheden de dit systeem biedt.

Erdogan mag dan vorige maand de totale macht binnen Turkije aan zich hebben getrokken, maar dat betekent niet dat zijn politieke problemen voorbij zijn. Integendeel zelfs. De inflatie in Turkije piekte begin juli even tot 15,4%, en de Turkse centrale bank voorspelt een gemiddelde inflatie van 13,4% eind juli. Dat is te hoog, en brengt de Turkse economie in grote problemen.

De conflicten met de USA zijn divers en daardoor niet 1,2,3 oplosbaar. Behalve het S400-verhaal, dat de USA counterde met een eensgezind verbod door de Senaat op de verkoop van F35-straaljagers aan de Turkse luchtmacht. Turkije doet er nu stoer over, maar eerder had Erdogan het nog over een internationale rechtsklacht tegen de USA als de verkoop niet zou mogen doorgaan – een even bizarre als onvoorstelbare stap. Want bij wie is de vraag?

Brunson
Dan is er ook nog het conflict over de christelijke Amerikaanse pastor Brunson. Dit loopt hoog op, maar duidelijk is dat Erdogan hoopte Brunson te ruilen voor zijn oude vijand Gülen, wiens aanhangers in Turkije thans worden vervolgd. Twee Turkse ministers hebben naar aanleiding van deze zaak al specifieke sancties aan de broek gekregen, en de Turkse reactie – hoewel voorspelbaar – lijkt niet erg verstandig. Ook niet, omdat die sancties niet bepaald uit de lucht komen vallen. Het land kondigde direct tegensancties aan. Dat gaat niet alleen niet helpen, maar is ook een voorbeeld van boze onmacht, al klinkt het de Turkse bevolking mogelijk als daadkrachtig in de oren. Ondertussen blijft Turkije volhouden dat Brunson eigenlijk een spion is.

NATO
De kans dat dit het einde van het Turkse lidmaatschap van de NATO zal betekenen wordt steeds reëler. Er wordt al enige tijd gespeculeerd over de toekomst van de grote NATO-vliegbasis in Inçirlik. De Amerikaanse kernwapens die daar lagen opgeslagen zijn enige jaren terug al verhuisd naar Roemenië. Wat illustreert dat ook Obama Erdogan al sterk wantrouwde. Na afgelopen NATO-bijeenkomst in Brussel is een heroverweging van de strategische doelen van NATO sowieso op tafel verschenen. Dat zal niet in het voordeel van Turkije’s lidmaatschap zijn.

Turkse economie
Dat de sancties vanwege Brunson deels economisch van aard zijn, zal in Turkije slecht vallen. Een van de meest interessante stukken uit de Turkse pers van de afgelopen dagen was een column in de Engelstalige Hurriyet. De commentator is niet blind voor de politieke kwestie, doch geeft feitelijke maar bedekt uiterst pijnlijke kritiek op de regering-Erdoga, door er op te wijzen dat de grote problemen van Turkije op dit moment liggen in de economie (de inflatie), alsmede de dramatische staat van het hoger onderwijs. Dit zijn beide onderwerpen waarvoor Erdogan direct aanspreekbaar voor zou moeten zijn. In de eerste plaats door zijn onzinnige stelling dat inflatie een gevolg is van een verhoogde rente (de koers van de Turkse Lira valt als een baksteen momenteel), en wat betreft het onderwijs door het marchanderen met de curricula van de afgelopen jaren. De commentator zegt het niet, maar uit de cijfers die hij geeft valt moeilijk anders te concluderen dat het Turkse onderwijs terug glijdt naar een bedenkelijk niveau dat dat van Afghanistan lijkt te benaderen..

---

Meer over Turkije onder Erdogan op Veren of Lood vindt u hier & hier.