Vanmorgen zijn de Britse parlementsverkiezingen begonnen. UK2017 werd zeven weken terug door de Conservatieven opgestart, en is veel spannender geworden dan iemand ooit verwachtte.

Nog steeds ziet het er naar uit dat UK2017 zal worden gewonnen door de Conservatieven van premier May, maar er is onzekerheid in geslopen dat het zelfvertrouwen van de Conservatieven heeft ondermijnd. Nadat het verkiezingsproces werd opgestart gaf niemand maar een cent voor Labour, maar het zijn juist de in Schotland nog steeds dominante nationalisten van de SNP, en de LibDems die in landelijk verband de grote klappen lijken te krijgen. Tot afgrijzen van velen is Labour-leider Corbyn er in geslaagd de laatste weken landelijk 10% in te lopen op de Conservatieven van May – vooral ten koste van kleinere partijen.

Ook UKIP zal landelijk veel stemmen verliezen, maar tegelijkertijd mogelijk een zetel winnen ten opzichte van 2015. In retrospectief zou kunnen blijken dat 2015 voor het eerst sinds lang een kans boden het Britse partijkartel van Labour en Conservatieven te doorbreken, en dat we ons nu weer terug bewegen naar de bekende status quo.

Het uitgangspunt van 2015 was dat een aantal partijen – zoals UKIP – mogelijk een doorbraak kon beleven, maar het werden juist de verkiezingen van de SNP, dat in Schotland Labour vernietigend versloeg. Ook nu werkt dat nog door: mogelijk gaat de SNP weer een aantal zetels verliezen aan Labour, maar ook de Conservatieven maken goede kansen op Schotse zetels – het is ruim dertig jaar geleden dat dat aan de orde was. Zie de illustratie hierboven, die toont welke partijen de tweede plek behaalden, en welke dus de meest logische uitdager zijn van het zittende parlementslid.

Maar het terugvallen van UKIP en LibDems ( ook de Greens vallen landelijk sterk terug, en dat vermindert hun kansen in vooral de Londense districten) betekent tevens dat deze verkiezingen meer dan ooit een tweestrijd tussen Labour en Conservatieven zijn geworden, met uitzondering van districten waarin de LibDems altijd sterk vertegenwoordigd waren. Dat duidt op veel meer strategisch stemmen dan in het UK tot op heden gebruikelijk was, en dat is in het voordeel van Labour. In zetels waar kleinere partijen kansloos worden geacht zal het electoraat die partijen dan ook negeren.

In dat verband is ook heel interessant om te kijken naar UKIP. Volgens de polls zal UKIP tweederde van haar stemmen verliezen, maar daarin is onvoldoende meegenomen hoe het electoraat reageert op de meer anti-islamitische agenda waar de nieuwe UKIP-leider Paul Nuttal op lijkt aan te sturen. Deze verkiezingen zijn de lakmoesproef voor die toekomstige strategie. Dat UKIP Clacton (Carswell) behouden zal lijkt zeker, en de kansen van Nigel Farage in Thanet-South zijn evenmin onaanzienlijk. Daarmee zou UKIP zich in Westminster verdubbelen, terwijl het landelijk halveert. Tegelijkertijd is de mate waarin UKIP-aanhangers vallen voor het vertrekpunt van deze verkiezingen – een sterker mandaat voor May om beter te kunnen onderhandelen in Brussel over Brexit – van groot belang voor de uiteindelijke uitslag. Maar zowel Conservatieven als Labour zou daarvan last kunnen hebben.

De Schotse situatie ziet u hierboven. De SNP zal het leeuwendeel van haar 56 zetels (van de 59 in Schotland beschikbare) behouden. Maar het is curieus genoeg de Conservatieve partij waarvan de SNP de meeste concurrentie zal gaan ondervinden. Al enige weken geleden bleek dat er een zekere mate van onderscheid is ontstaan tussen Unionisten en SNP (onafhankelijkheids-voorstanders). En de Unionisten zien de Conservatieven als hun vaandeldrager, en stemmen daarom strategisch op de partij van Maij, ten koste van stemmen voor LibDems en Labour. De laatste peiling over Schotse onafhankelijkheid zegt dat 50% tegen is, en slechts 43% voor. Per saldo zal dat de basis zijn van de verwachte opmars van de Conservatieven in Schotland. De SNP zou naar verwachting circa 10 zetels kunnen verliezen.

De LibDems en de Greens tenslotte hebben niet onaardige stemaandelen gehad de laatste jaren, maar lijken nu in dit systeem over hun hoogtepunt heen. De Greens hebben in een aantal fel omstreden Londense districten waar ze zelf weinig kansen hebben geen kandidaten gesteld om Labour ten dienste te zijn, maar hebben daar elders niets voor teruggekregen. Als ze hun ene zetel (Brighton Pavillion) behouden moet hun campagne als geslaagd worden beschouwd.

De LibDems – traditioneel de derde Britse partij sinds hun ineenstorting in de 1920’s – hadden sinds de Thatcherjaren hun zetelaantal in Westminster langzaam zien stijgen, culminerend in de coalitie van 2010-2015. Maar de klap in 2015 is de partij nog niet te boven, en hun campagne om terug te kunnen komen op Brexit lijkt niet alleen kansloos, maar ook een fout. Britten houden niet van sore losers, en dat is hoe deze campagne door de bank genomen wordt beschouwd. Een nieuwe leider lijkt nodig te zijn, Farron is te links en bovendien te eurofiel om nog heel serieus te worden genomen. Dat hij ook op links weinig steun vindt door de opkomst van Corbynisme maakt zijn toekomstige positie bijzonder moeilijk, en de LibDems lijden daaronder.

In Noord-Ierland (waar alleen lokale partijen meedoen) en Wales zullen geen grote verschuivingen plaatsvinden ten opzichte van 2015, al zijn kleine verrassingen nooit uitgesloten.

De BBC verkiezingsuitzending begint vanavond om 22.55 op BBC1, en gaat de hele nacht door tot het ochtendgloren. Rond een uur of twee, drie zal de uitslag in grote lijnen wel duidelijk geworden zijn – zo gaat het meestal, en het is de enige verkiezingsnacht die ik al 30 jaar onafgebroken volg.