De nasleep van de Turkse coup raakt nu ook NATO. Volgens wilde geruchten zou Turkije het bondgenootschap willen verlaten mocht het kunnen aantonen dat de USA achter de couppoging van 11 juli zat.

Dat ik het verlaten van de NATO door Turkije wilde geruchten noem, ligt niet zozeer aan de mogelijkheid dat de USA achter de coup van 11 juli zou zitten – dat is eerder vertoond. Maar het idee dat Turkije de NATO verlaten zou – zelfs ten gunste van een partnerwissel om voortaan bondgenoot van China en Rusland te worden – is eigenlijk te absurd voor woorden.

Het Engelstalige Russische Sputnik-nieuws kwam er gisteren mee, en citeerde een Duitse politicoloog met sterke Russische banden.

“As far as Turkey is concerned, if it turns out (and it is no longer possible to hide anything) that the attempted putch against Erdogan was somehow sponsored by Saudi Arabia, or by other states – if it turns out that once again, as in 1980, US intelligence is behind the coup, I think that the question of Turkey’s exit from NATO can be put on the agenda.”

Rahr mompelt verderop iets over de eeuwige drang van Turkije om in het Zwarte Zee gebied met Rusland samen te werken. Dat haalt je de koekoek. In de Zwarte Zee speelt Turkije sinds de 19e eeuw tweede viool tegenover Rusland, en dat gaat niet veranderen. Maar er is daar voor Turkije niet meer te halen dan Putins Rusland het geven wil. Is dat voldoende argument? Absoluut niet. Geopolitiek is er voor Turkije weinig tot niets te winnen bij een alliantie met Rusland, terwijl de alliantie met NATO en de USA haar alleen maar voordeel oplevert, en de rugdekking om te stoken in Syrië. Omgekeerd zijn de Turkse ambities westwaarts – als die er al zijn – weinig nastrevenswaardig. Herstel van de Turkse dominantie op de Balkan? De Egeïsche Zee en de mogelijke bodemschatten er onder? Nog meer ellende op Cyprus? Het is SF van lage kwaliteit.

Incirlik
Dat neemt niet weg dat Turkije wel degelijk rare sprongen maakt tegenover de USA op dit moment. De grote Amerikaanse basis in Incirlik wordt momenteel min of meer belegerd door boze Turkse demonstranten die geloven dat de Amerikanen inderdaad iets met deze coup te maken zouden hebben. Wat dit gevaarlijk maakt, is dat men er van uit gaat dat op deze basis vijftig tot zestig kernwapens opgeslagen liggen. Of er reden is een herhaling van de Iraanse bezetting (1979) van de Amerikaanse ambassade in Teheran te vrezen? Het blijft gekkenwerk, maar toegegeven: Erdogan is niet helemáál normaal. Zelfs niet naar de standaard van dictators met acute grootheidswaanzin.

Wat betreft de Amerikaanse betrokkenheid bij de coup van 11 juli kreeg ik gisteren nog een aardig artikeltje onder ogen, met een interessante mix van kennelijke feiten en achterdocht geschreven. De aanwezigheid van een CIA-bons ten tijde van de coup in Istanbul verbaast me niet. Dat soort dingen gebeurt nu eenmaal geregeld. Dat men een dergelijke man ter plaatse zou willen hebben om de opstandige generaals assistentie te verlenen is daarentegen redelijk bizar.

Gülen
Maar de in het artikel aangehouden gedachte dat Fehtullah Gülen inderdaad mede achter de coup zou zitten is minder vreemd dan we er de afgelopen dagen over te horen kregen. Want als de Amerikanen inderdaad achter deze coup zaten, is Gülen wel hun logische breekijzer. Gülen zou mogelijk de verbinding kunnen vormen tussen de Kemalisten en de islamitisch geïnspireerde meerderheid van de bevolking. In dat opzicht is ook begrijpelijk waarom Erdogan Gülen meer vreest dan de Kemalisten. Hun tijd lijkt in het Turkije van vandaag definitief voorbij. Overigens zou het idee dat Gülen toch een rol zou hebben kunnen spelen weer in tegenspraak zijn met de gedachte dat de USA bereid zou zijn hem te ruilen voor wat Turkse goodwill.

Dat de relatie tussen Turkije en USA onder druk staat heeft meer te maken met de onmiskenbare afschuw binnen de Amerikaanse politieke klasse (regering?) over de huidige Turkse koers. Dat dat Erdogan c.s. achterdochtig maakt is niet onbegrijpelijk. Maar met de Syrische burgeroorlog in de eindfase en de voortdurende onrust binnen de NATO, met veel wapengekletter richting Rusland, is een coup doen plegen in Turkije niet de meest handige zet die de USA had kunnen bedenken. Want zelfs als ze was geslaagd, had het de Turkse steun bij NATO-plannetjes enige tijd minder realistisch gemaakt. Alhoewel je nooit vergeten mag dat in grote staten de buitenlandse politieke doelen en strategieën worden geformuleerd op basis van plannen voor tientallen jaren, niet in maanden.

Dat neemt niet weg dat het voor de EU duidelijkheid zou scheppen als Turkije uit de NATO vertrekken zou. Redelijkerwijs is er ook alle reden het land er nu uit te zetten. Maar ik verwacht daar niet veel van. Zo redeneren de advocaten van machtsevenwichten niet. In Rusland net zo min als in de USA.