Turkije is thans op veel fronten actief om territoriale uitbreiding te bewerkstelligen. Uitbreidingen waarvan president Erdogan vindt dat hiermee historisch onrecht wordt hersteld.

– Korte overzichtsserie om U up to date te houden –

Aangezien Turkije sinds het midden van de 19e eeuw grote delen van het toenmalige Ottomaanse Rijk verloor, is het niet vreemd dat het in haar expansionisme aan alle grenzen actief is. Aan vrijwel alle en een paar tegelijk, ook nog. Het begrip imperial overstretch lijkt aan Erdogan voorbij te zijn gegaan. De vraag hoe lang dit nog goed kan blijven gaan wordt in Ankara blijkbaar niet gesteld. In hoeverre een middelmatig krachtig land als Turkije in staat is dit vol te houden al helemaal niet.

Syrië
Afgezien van de aanwezigheid op Cyprus – waarover in een latere aflevering meer – is de Turkse inval in Syrië de eerste grote territoriale expansiepoging van Turkije onder het bewind van president Erdogan. De Turkse entree in de Syrische burgeroorlog kwam rijkelijk laat (de USA had het land steeds weerhouden van al te drieste militaire avonturen), maar net op tijd om het excuus te doen accepteren dat het was bedoeld om IS te bestrijden.

Dat is overigens een moderne fabel die in het westen is omarmd vanwege de daar heersende afkeer van de Syrische president Assad. De Turkse bemoeienis begon in ernst toen het er naar uit begon te zien dat Assad en zijn Russische bondgenoten IS kansloos zouden laten. Het was een soort nu of nooit moment, en Erdogan sprak het Turkse equivalent van Alea iacta est.

De risico’s van deze stap werden maar al te snel duidelijk. Niet alleen minimaliseerde de USA haar steun voor Turkije, maar ook kwamen de eerste confrontaties met Rusland, die al in 2015 bijna tot een oorlog leidden – waarbij de NATO aan gaf dat Turkije die zelf zou zijn begonnen en het dus niet op steun hoefde rekenen als Rusland militair zou antwoorden. Putin gebruikte dat excuus niet om een oorlog te starten, en Erdogan maakte een halve voetval voor de Russische president.

De deelnemers aan de Syrische burgeroorlog bestaan uit een verwarrende groep coalities die elkaar al net zo vaak bestrijden als samenwerken. Dat zijn naast Turkije:

• De loyalisten van Assad – Syrië, Rusland en Iran dat is verbonden met de Hezbollah-militie.die vooral in Libanon huist. Na een paar maanden rust komt de Syrische oorlogsmachine weer op gang (rechts).
• De Syrische opstandelingen – islamitische milities en de Turkmeense minderheid, die laatste direct gesteund door Turkije en het voornaamste excuus voor de inval. Vóór de inval heeft Turkije ook op incidentele basis samengewerkt met alle andere groepen, maar dat is nu verleden tijd, al zit in Idlib nog steeds een grote groep islamitische opstandelingen onder een ongemakkelijke samenwerking met de Turken.
• De Koerdische minderheid – technisch gezien ook Syrische opstandelingen, maar beperkten zich tot gevechten rond de eigen woongebieden, en zijn de tweede reden voor de Turkse inval. Een autonoom Koerdisch gebied aan de zuidgrens is de nachtmerrie van de Turkse generaals, die er werkelijk alles voor over hebben dat te voorkomen. Werkt vaak maar niet standaard samen met de aanwezige Amerikaanse troepen (rechts).
• De USA – poogde aanvankelijk in troebel water te vissen met steun aan diverse rebellen (óók IS) maar heeft sinds de val van Aleppo een ietwat marginaal bestaan in de ze oorlog. Naar ver,luidt wil president Trump er graag uit, maar het Pentagon s er mordicus tegen. Bestrijdt ook de aanwezige Iraanse troepen, maar hoogst zelden zijn er grote confrontaties. Ontmoetingen met Russen en het Syrische regeringsleger zijn ongemakkelijk – want formeel heeft de USA geen goed excuus in Syrië te zijn.
• Israël – speelt een bescheiden rol, maar haar luchtaanvallen op vooral Iraanse en Hezbollah-doelen hebben als oogmerk Syrië niet sterker te laten worden dan men voorkomen kan. Op de kaart (niet zichtbaar) in het zuidwesten aanwezig met de langjarige bezetting van de Golan-hoogte. Onderhoudt opmerkelijk goede contacten met de Russische generaals en beide zijden coördineren hun acties om ongewenste confrontaties te voorkomen .
• Islamitische staat – IS is in 2018 en 2019 aardig gedecimeerd, maar bezit nog enige enclaves in het oosten van Syrië (donkergrijs op kaart) en losse plekken in het gebied rond Idlib en Aleppo.

Verder zijn er incidentele bemoeienissen van andere landen, maar dat is meer iets voor een standaardwerk over deze oorlog. Denk hierbij aan incidentele EU-uitspraken (en wapen- en hulpleveranties aan rebellen zoals door Nederland), diverse Arabische staten en de VN die niemand er bij hebben wil.

Nadat in maart Turkije en Rusland een wapenstilstand overeen kwamen in het gebied rond Idlib is het aan dit front vrij rustig (hoewel nooit stil) geweest – waarop Turkije een deel van haar daar aanwezige medestanders verscheepte naar die andere burgeroorlog in Libië. Maar er zijn signalen dat de vijandelijkheden opnieuw zullen oplaaien nu de oorlog in Libië zich diplomatiek even verder gaat uitkristalliseren.Herkenbaar is dat ook aan de aangehaalde contacten tussen Egypte en Syrië (rechts).

Ook dat het Turkse leger nieuwe versterkingen aan voert laat zien dat ook Ankara snel weer ontwikkelingen verwacht na de Russische luchtaanvallen op El Bab eerder deze week.

A local news outlet, Halab Today TV, confirmed the casualties. The airstrikes caused heavy material damage in the city.
A Syrian military opposition group also confirmed that the strikes were carried out by Russian warplanes.

Dat de Russen zich nadrukkelijk roeren moet ook worden gezien tegen het licht van de Turkse interventie in Libië. Turkije probeert te voorkomen dat eigen troepen in de confrontaties een rol moeten spelen, zodat verhoogde activiteiten van de Russen in Syrië Turkse troepenverplaatsingen tot gevolg zouden moeten hebben. Ook Assad heeft luchtafweereenheden naar Libië gestuurd. Syrië krijgt op haar beurt momenteel hulp van Iran met haar luchtafweer, en daarbij gaat het dan vooral om verdediging tegen de onbemande Turkse drones die in de oorlog boven Syrië op,merkelijk succesvol waren. Deze luchtafweer kun je evenmin los zien van de Israëlische luchtaanvallen op Iraanse en Hezbollah-doelen waarover ik het hierboven al had.

De hier rechts genoemde Firqat al-Hamza is een grote fundamentalistische militie die ongemakkelijk samenwerkt met Turkije omdat dat land voorlopig garandeert dat Idlib niet door Russen en Syriërs wordt heroverd.

Opvallend feit 1 is dat Rusland boven Syrië een vliegverbod handhaaft. Dat is niet officieel afgekondigd, maar bij een aantal korte confrontaties vorig jaar wisten Turkse jagers niet hoe snel ze weg moesten komen al;s Russische vliegtuigen opdoken. Turkse vliegtuigen proberen soms wel hun Syrische tegenhangers aan te vallen, maar niet met Russen in de buurt.

Opvallend feit 2 is dat Rusland, Turkije en Iran gedrieën regelmatig hebben overlegd in Astana. Dit Astana-overleg staat los van wat de VN soms in Genève proberen te starten, en ook Syrië en andere betrokken en zitten er niet aan tafel.

Toekomst?
Bij het opnieuw oplaaien van de vijandelijkheden tussen Turkse en Syrische troepen komt eens het moment dat Turkije zal moeten erkennen niet van zinnens te zijn zich uit Idlib terug te trekken. Duidelijk is het wel, maar uitgesproken niet. Dat heeft ook alles te maken met de positie van Rusland, dat herkenbaar de tijd nog niet rijp acht dit probleem aan te pakken, maar het niet heeft opgegeven de Syrische territoriale integriteit te herstellen. De voorzichtige toenadering tussen het Assad-regime en de Koerdische YPG maakt dat ook ingewikkeld. Het is goed voor de toekomstige eenheid van Syrië, maar de reflexen van de Turkse generaals maken het een moeizaam pad.

Mede een reden voor het oplaaien van vijandelijkheden op dit moment is overigens niet alleen de Libische oorlog en het verloop daar, maar ook dat Turkije in toenemende mate moeite blijkt te hebben de islamitische opstandelingen in Idlib onder controle te houden. Die voerden afgelopen week een aanval uit op een van de gezamenlijke Turks-Russische patrouilles rond Idlib, waarbij een aantal Turkse èn Russische gewonden vielen.

A previously unknown group, Kataib Hattab ash-Shishani, claimed responsibility for the attack saying that the suicide bomber was one of theirs. Nonetheless, there is no such group active in Idlib. Most likely, this is a fake brand used to draw attention away from the real attackers. The main suspect would be the coalition of al-Qaeda-linked groups Fa Ithbatu, which recently lost a conflict for money and power to its elder brother Hayat Tahrir al-Sham, which used to be the official branch of al-Qaeda in Syria. The Fa Ithbatu leadership sees the current ceasefire in Idlib as a threat to its interests because Hayat Tahrir al-Sham is using it to solidify its control over the few Idlib areas where its influence is still limited. The new round of clashes between the Syrian Army and Turkish-led forces in Idlib is the only thing that can help it to keep its independence and its access to resources for a significant period of time.

Ook dit schept voor Turkije een steeds moeilijker situatie in Syrië.

---

Nieuws over Turkije (hier) onder Erdogan op Veren of Lood vindt u hier. Eerdere berichtgeving over het Midden Oosten vindt u terug in onze dossiers over Syrië & Wereldpolitiek USA. De Turkse invasie van Syrië in 2019 heeft een apart dossier.

Meer delen van deze serie ‘Turkije en haar expansionisme’ vindt u hier.