De wetenschap juicht vandaag: het Plan Samsom met Turkije is een prachtig resultaat van out-of-the-box denken. Exacter geformuleerd: we hebben de deal met Erdoganistan over de ‘vluchtelingen’ die de Egeïsche Zee willen oversteken te danken aan de toepassing van gedragswetenschappen en de complexiteitsleer.

Dat betoogt althans Jochem Wiers, bijzonder hoogleraar Beleidsontwikkeling van de Nederlandse buitenlandse betrekkingen aan de Rijksuniversiteit Groningen, vandaag in zijn oratie.

Negeren politici de wetenschap, dan nemen ze veel te vaak beslissingen op basis van hun intuïtie, lees: vanuit de onderbuik. Die conclusie op zichzelf is winst: niet alleen “xenofobe” “populisten” (Wilders) regeren, eisen en amenderen in die modus. En dat is lang niet altijd slim, beweert Wiers. In een opiniestuk in De Volkskrant suggereert hij dat het akkoord met Turkije — een land dat onder Erdogan onze normen en waarden steeds minder deelt en ons tegen de haren instrijkt — er zonder wetenschappelijke inzichten en analyses hoogstwaarschijnlijk nooit gekomen was.

De reden daarvan ligt in de bestaande uitgangspunten van Nederlands (West-Europees) buitenlands beleid. Verder spelen een rol: de “informatie die beschikbaar is” aan de vooravond van een te nemen besluit, “impliciete aannamen en het eigen waardenpatroon” van de besturend of eisend politicus.

Maar het ‘plan-Samsom’ kwam van de wetenschapper Gerald Knaus. Daarmee is de vluchtelingendeal met Turkije een uitstekend voorbeeld van hoe academische kennis kan bijdragen aan effectief buitenlandbeleid.

De conclusies en variabelen liggen verder redelijk voor de hand.

Een complexiteitsbenadering kan ons helpen het Midden-Oosten of de Eurozone beter te begrijpen en wat we er wel en niet aan kunnen veranderen.

Er is alleen één probleem.

Jochem Wiers vergeet te vertellen dat zijn out-of-the-box denken ook tot een totaal andere beslissing had kunnen leiden, waarmee de politiek waarschijnlijk een fabelachtig resultaat zou hebben geboekt. Dat was óók een robuuste beleidsbeslissing geweest die, jazeker, zou indruisen tegen onze basale uitgangspunten en principes.

Laat op dag 1 van je nieuwe beleid een boot met migranten gewoon komen en stuur die terug of laat het vaartuigje zinken. Het is wat Australië jaren geleden heeft gedaan. Een pijnlijke beslissing; een half dozijn vrouwen en kinderen verdronk out-of-the-boat. Dat voor je ogen te zien gebeuren, is iets wat de westerse ziel nauwelijks kan verdragen. Zoiets doe je niet. Het komt in het hoofd en de onderbuik van de westerling niet op. Je begaat een misdrijf: dood door schuld.  Maar we kennen het resultaat: Australië had daarna, zo totaal anders dan Europa, weinig last meer van mensen die illegaal hun land binnenkomen, of ze nu gelukszoeker, IS-infiltrant of echte vluchteling zijn. Want iedereen die de Egeïsche Zee of de Middellandse Zee oversteekt met als doel in Europa aan land te gaan — om wat voor reden dan ook — overtreedt de regels. Hun gedrag verandert niet zolang er een redelijke kans is dat ze levend de overkant halen, dikwijls met hulp van Ferryservice Frontex. Wat Australië betreft, is die kans nagenoeg nihil. Ik zeg dus niet dat we nooit en te nimmer vluchtelingen zouden mogen opnemen. Ik benadruk dat de manier waarop ze nu komen, buiten of binnen de Turkije-deal, niet deugt.

Ik vrees dat Jochem Wiers en Gerald Knaus met een dergelijk plan hun academische carrière verder wel hadden kunnen vergeten.

Dat is jammer, want de Turkije-deal is een peperdure vergissing en inmiddels op sterven na dood. Met een analyse en Europese vertaling van de Australische situatie hadden ze Diederik Samsom kunnen helpen om écht helemaal out-of-the-box in plaats van nog steeds voor een groot deel op “impliciete aannamen en het eigen waardenpatroon” te handelen. Lees: de PvdA-onderbuik, die gevoed wordt door emoporno. Wat zou dat een klinkend resultaat voor de combi wetenschap en politiek en voor Samsoms weggelopen kiezers zijn geweest.