Het is een treurige constatering, maar de Kamer begrijpt de essentie van democratie niet. Afgelopen donderdag was daarom een zwarte dag.

Het is een teken des tijds dat men graag wil ingrijpen in kleine maar ergerlijke dingen, zonder te begrijpen dat het wegnemen er van de fundamenten van de democratie aantast. Wat is ditmaal de kwestie? De Kamer wil sancties in kunnen stellen tegen niet-integere Kamerleden. Wie gaan dat doen? Uiteindelijk de wel-integere Kamerleden. Velen er van willen niet-integere Kamerleden kunnen schorsen.

Alleen al het feit dat de Kamer hierover debatteert is een schandvlek op de democratie, Hoe keurig, goedbedoeld en herkenbaar een verdediging tegen verwijten uit de bevolking aan hun eigen adres het allemaal ook is. De staatsomroep schrijft:

De Tweede Kamer gaat er beter op toezien dat de Kamerleden zich houden aan de integriteitsregels. Een overgrote meerderheid steunt een voorstel daartoe van het dagelijks bestuur van de Kamer. Er is nog wel discussie over de precieze uitwerking.

Dat dagelijks bestuur begrijpt de democratie dus ook al niet. Dat is een uitermate treurige constatering, aangezien het geacht wordt de hoeder van onze democratische spelregels te zijn. Laten we eens kijken wat de NOS bericht, en dan analyseren wat de Kamer er toe brengt zich op dit heilloze en uiterst glibberige pad te begeven:

Er zijn allerlei regels waaraan Kamerleden zich moeten houden. Ze mogen bijvoorbeeld geen giften aannemen. Verder moeten ze nevenfuncties melden en ze moeten het ook opgeven als ze een geschenk krijgen of een door anderen betaalde reis maken. Maar er is een breed gedragen gevoel dat veel van die regels te vrijblijvend zijn en dat er nauwelijks sancties aan zijn verbonden.

Dat dat zo is is helaas eigen aan de democratie. Het volk kiest haar eigen vertegenwoordigers. Als de aan verkiezingen deelnemende partijen iemand kandidaat stellen die volgens de geldende regels gekozen is, heeft die persoon alle rechten en plichten van democratisch vertegenwoordiger gewonnen. Zelfs als die persoon geen democraat is (of haar de democratie niet begrijpt). Als de kandidaat stellende partij ontevreden is over het ethisch functioneren van een Kamerlid moeten ze hem/haar niet opnieuw kandideren. Wie via een eigen lijst alsnog gekozen wordt, omzeilt alle ethische oordelen van zijn aanstaande collega’s, en er is niets dat hem/haar dan tegenhoudt zijn volledige rechten uit te oefenen[1]. Maar de NOS noemde nog een pareltje van kennis dat je anders snel zou zijn ontgaan. Aansluitend bij het vorige citaat staat er:

Onder meer Greco, het anticorruptieorgaan van de Raad van Europa, pleitte voor aanscherping en betere handhaving.

Nu komen we ergens. Want dat men in Europa de democratie evenmin begrijpt is geen nieuws. Ook al is de Raad van Europa geen onderdeel van de EU, het lijdt aan dezelfde waanvoorstelling van de nastrevenswaardigheid van absolute doelstellingen. Laat ik daartegenover hier poneren dat: alles dat tot in zijn uiterste consequenties wordt doorgevoerd, wordt vanzelf waanzin.

Wat gaan we nu doen?

Volgens het voorstel komt er een speciaal college van onderzoek dat klachten over integriteitsschendingen door Kamerleden gaat behandelen.
Dat college gaat bestaan uit drie mensen van buiten de Kamer. Op hun advies kan de Kamer een Kamerlid een sanctie opleggen. De mogelijkheden zijn een ‘aanwijzing’, een berisping of een schorsing voor maximaal een maand.

Weer een laagje toezicht dat op twee manieren kan evolueren (alle bestuurlijke parafernalia hebben de neiging te evolueren; het is een van de interessantste onderdelen van staatkundige archeologie) naar verdorring en vergetelheid, of naar de status van een dwangcommissie. In het eerste geval is het enige risico dat over 150 jaar iemand het uit de kast zou trekken om alsnog te gebruiken voor de tweede mogelijkheid. Als dwangcommissie is het de doodsklap voor de democratie – door regels steeds nauwer te interpreteren wordt uiteindelijk de vrijheid van mening te verschillen aangetast.

Hoe redeneert men thans in de Kamer?

Over dat laatste was vandaag veel discussie: VVD’er Van Gent en SGP’er Bisschop vinden het te ver gaan dat een Kamerlid voor schending van de integriteit kan worden geschorst. Volgens deze partijen verdraagt die maatregel zich slecht met het vrije mandaat van Kamerleden, dat in de Grondwet staat. Zij dienden een wijzigingsvoorstel in om het te houden bij een aanwijzing en een berisping.
Veel andere partijen en Kamervoorzitter Arib zijn het daar niet mee eens. Zij vinden schorsing de ultieme straf voor iemand die zich niet aan de regels houdt. De voorstanders wijzen er ook op dat de schorsing alleen geldt voor het deelnemen aan vergaderingen, en dat de betrokkene niet van stemming wordt uitgesloten.

En als je dan toch iets doen wilt, is ingrijpen in de wedde is beter dan ‘schorsen’.

Bisschop en Van Gent voelden blijkbaar instinctief waar zoiets fout kan gaan. Van FvD heb ik geen inbreng gezien; dat zij zich heeft onttrokken aan deelname lijkt me derhalve logisch. De PVV heeft het helemaal begrepen, en is principieel tegen deze hele charade.

De PVV ziet helemaal niets in de gedragscode en handhaving ervan. Kamerlid Markuszower hekelde het plan in felle bewoordingen. Hij vindt het een “verschrikkelijk slecht voorstel”. Volgens hem krijgt het college van toezicht de macht om Kamerleden de mond te snoeren en wordt op die manier het vrije woord beperkt. Hij vindt dat “ondemocratisch, onnodig en onfris”.

De rest van de Kamer[2] lijkt te zeer bevangen door de angst voor associatie met niet-integere Kamerleden dat zij hiermee akkoord willen gaan? Ik breng nog even in herinnering waarom het naar mijn analyse uiteindelijk begonnen was om dit onzalige pad te bewandelen? Het voorstel is:

1. keurig
2. goedbedoeld
3. herkenbaar een verdediging tegen verwijten uit de bevolking aan hun eigen adres
4. en op instigatie van de Raad van Europa

Argumenten zijn het niet. Het werk wordt hier niet beter van.Maar je wilt als net mens blijkbaar met trots kunnen zeggen dat je Kamerlid bent?

Cynische grappen daargelaten, volgende week wordt hierover gestemd. Dat een meerderheid van de Kamer zulk gebrekkig democratisch besef heeft dat ze hiermee akkoord gaan is bijna onvoorstelbaar, ware het niet dat de leidende overweging is dat haar eigen keurigheid niet ter discussie mag staan. Dàt is een democratie onwaardig, en tevens een van de ergste zelf-diskwalificaties die ik ze ooit heb zien omarmen.

Dit is helaas ook een prachtig voorbeeld van hoe je nette mensen chanteert naar domme regels. Hun netheid mag immers niet ter discussie staan? Dat netheid niets met de essentie van democratie – integendeel[3] – heeft uit te staan wil er bij deze mensen niet in. Van de Kamer wordt in een democratie geen zelfreiniging gevraagd, dat dient zij aan het volk over te laten als dat opnieuw kiezen mag.

---

1. De openlijke homoseksualiteit van Pim Fortuyn was in vroeger tijden ongetwijfeld een groot probleem geweest voor diens functioneren als volksvertegenwoordiger, maar dat binnen de Kamer maatregelen tegen hem zouden worden genomen is nog moeilijker voorstelbaar. Zelfs binnen de homovijandige maatschappij van rond bijvoorbeeld 1900. En dat terwijl Fortuyn volgens de mores van die tijd keurig, noch goedbedoeld noch anderszins dan intellectueel acceptabel was geweest.
2. Mij lijkt dit het soort maatregel dat zelfs met algemene instemming hoogst suspect zou zijn – als mensen in de Kamer zich er tegen verzetten zou je het eenvoudig direct moeten afvoeren van de agenda.
3. Klassiek is de kwalificatie van de hoi polloi – het gemene volk dat in onze democratie óók stemrecht heeft – dat van de ongewassenen.