De Toeslagenaffaire begint een uiterst interessante politieke dynamiek te krijgen. Rutte3’s poging te blijven zitten wordt ondergraven door wat binnen de PvdA gebeurt.

Het pad dat Rutte dacht te nemen was eenvoudig. Til een serieuze bespreking van het rapport van de enquêtecommissie over de Kerstdagen heen, en praat er pas in een debat over ergens in januari. Dan zijn de verkiezingen (NL2021 is dan nog twee maanden) nabij. Dan wil in de Kamer niemand er nog graag over praten, aangezien de Toeslagenaffaire feitelijk een voorbeeld is van collectief politiek falen van de Regentenpartij. Met verkiezingen nabij beschouwt men dat als rampscenario voor de Regentenpartijen. Voor je het weet implodeert er weer een vroegere grote partij

Dat was buiten Lodewijk Asscher gerekend.

Buiten diens politieke zwakte, althans. Binnen de PvdA ontstond onrust.

Gisteren schreef ik al:

Als de PvdA haar pretenties aangaande ‘sociaal’ waar zou willen maken, had ze haar leider er al uitgegooid. Maar zo kort voor NL2021 heeft de PvdA niemand anders die de mestkar kan of wil trekken. Dat probleem speelt in die partij al 4 jaar, want als men andere opties had gehad was Lodewijk Asscher er in 2017 al met pek en veren uitgejaagd.

Maar genoeg is genoeg, en circulerende brieven die de media halen zijn feitelijk een bezegeling van het lot van Asscher: In de brief. staat onder andere:

“Hij heeft actief bijgedragen aan het met voeten treden van vrijwel alle klassieke sociaaldemocratische kernwaarden”, (..) “Er is onder meer ernstig afbreuk gedaan aan de verzorgingsstaat en kwetsbare mensen zijn niet beschermd door de staat, maar erdoor te gronde gericht.”

Al probeert de staatsomroep nog steeds krampachtig Asscher te steunen. ‘PvdA-kenner’ Boom.:

“Niets is zeker in de politiek, maar veel PvdA’ers zien in Asscher nou juist de lijsttrekker die het met succes kan opnemen tegen Mark Rutte. Bovendien wijzen ze erop dat de verwijten aan bijvoorbeeld Rutte en minister Wiebes in de toeslagenaffaire veel groter zijn”,

Dat miskent echter een ander sentiment:

Hier kun je toch niet mee de verkiezingen in? Niemand vertrouwt de PvdA dan nog

Een paar weken terug constateerde ik al dat Asschers positie uitermate zwak was, aangezien hij in 2017 driekwart van de PvdA-zetels verloren (zegge en schrijve 29 stuks) had, en de peilingen hem een kans leken te geven er een stuk of 5, 6 terug te halen. Dat is geen herstel, dat is een bevestiging van de nederlaag van 4 jaar geleden, en de nieuwe positie van de partij als middelkleine politieke kracht.

Als de eigenlijke campagne losbarst en Asschers meeslepen van zijn rol in de Toeslagenaffaire verhindert elke kans voor de PvdA om ditmaal nog boven het niveau van 14 zetels uit te komen dan is het voor deze man hoe dan ook voorbij. Eigenlijk verwacht ik dat minder dan 20 zetels in maart voor de PvdA onacceptabel is om Asscher aan te houden als partijleider. Dan kan dat verlies beter nu gelijk worden genomen.

En die interne PvdA-troebelen veroorzaken nu een politieke muistroom voor Rutte3. Als Asscher vandaag besluit op te stappen, is het voor het kabinet vrijwel onmogelijk nog het veilige strand te bereiken zonder zichzelf volkomen in haar hemd te zetten. De verwevenheid tussen Rutte3 en haar ‘getrouwe oppositie’ van PvdA en GL is iedereen opgevallen die de politiek wel eens bekijkt.

Maar het valt niemand uit te leggen dat een partijleider vanuit de oppositie opstapt en de (ook toenmalige) premier blijft zitten om iets waarover ze beide in ongeveer gelijke mate eerstverantwoordelijk waren – Asscher als verantwoordelijk minister, Rutte als verantwoordelijk premier. Deze politieke mui zuigt het kabinet verder de zee van onrust in, en zal haar fataal worden.

Het kabinet praat er vanmiddag over op het Catshuis.

Dat er vandaag een dergelijk gebaar wordt gemaakt, is niet de verwachting in kringen rond het kabinet. Rutte zelf zei eerder: “Ik sluit het niet uit, maar het is voor later.”

Maar mocht Asscher voor die tijd verdwijnen, dan is het kabinet reddeloos. Als Asscher denkt te moeten blijven martelen dan is de positie van het kabinet nog steeds kritiek, maar wordt de vraag hoeveel druk de Kamer durft te zetten om er nog voor Oud & Nieuw (toepasselijk) over te debatteren.

Het land wil vuurwerk? Nou, dat kan.

---

Meer over de Toeslagenaffaire en onze commentaren vindt u hier op Veren of Lood.