Onder leiding van Arie Slob heeft het kabinet een frontale aanval ingezet op het thuisonderwijs. Een nadere beschouwing van de lijnen waarlangs deze aanval verloopt, is ook leerzaam voor andere dossiers.

Het meest concrete deel van het wetsvoorstel dat voorziet in “aanvullende voorschriften aan de vrijstelling als bedoeld in artikel 5, onder b, van de Leerplichtwet 1969”, is het uitbreiden van de Schoolinspectie met een nieuwe afdeling.

In dit stuk ga ik eigenlijk niet zozeer in op het wetsvoorstel zelf, maar meer op de bijbehorende Memorie van Toelichting (verder: MvT). In de eerste paragraaf hieronder, onderbouw ik waarom ik dat doe. Vanaf de paragraaf Monsterlijke aap ga ik vooral in op de opmerkelijke wijze waarop dit wetsvoorstel in een internationaal kader is geplaatst. Vandaar de titel van dit stuk. Daarna volgen nog paragrafen over Richtings- versus inrichtingsbezwaren, Religie of levensovertuiging en ik sluit af met een bijzondere ironie.
In een PS beschrijf ik mijn eigen, eigenlijk nogal uitgebreide, ervaring met allerlei vormen van onderwijs, waaronder thuisonderwijs.

Sta trouwens gerust eerst even wat langer stil bij de eerste alinea hierboven, voordat u verder leest.

De kloof
Politiek is niet de samenleving. In de politiek zou het veel vaker moeten gaan om prioriteiten dan bijvoorbeeld om standpunten of het nieuws van de dag. Beginnen met (prioritering van) evaluaties van maatschappelijke ontwikkelingen èn van het effect van overheidsmaatregelen. Vervolgens de (prioritering van) de problemen die overheden kunnen tackelen. Dan om problemen die voorkomen kunnen worden. En pas daarná om realisatie van meer of minder vrome wensen en idealen. Vrome wensen die soms wel, soms niet in programma’s van politieke partijen zijn terug te vinden.

Ik heb het in bovenstaande alinea’s over de politiek in het algemeen. De belangrijkste politieke kloof in de Nederlandse samenleving wordt gevormd door het bestaan van verschillende oordelen over deze alinea’s. Een grote meerderheid van de kiezers die wel eens over politiek hebben nagedacht, is het ermee eens, een grote meerderheid van de gekozenen is het daar niet mee eens; Of handelt daar in elk geval niet naar.

Of ze nu optreden in een T-shirtje met opschrift van een Amerikaanse sportschool of zelden hun colbertje uitdoen, of ze nu parelkettingen om hun hals dragen of een bloem in het haar: de meeste Nederlandse politici komen al te vaak over als hippies. Ze zijn dol op het uiten van intenties, idealen en wenselijkheden, soms aangevuld met verdachtmakingen in de richting van andere politici.

Politici die dat hippie-denken zo langzamerhand toch eens zouden willen ontstijgen, deden er wijs aan om (bijvoorbeeld) het wetsvoorstel aanvullende voorschriften aan de vrijstelling als bedoeld in artikel 5, onder b, van de Leerplichtwet 1969, op de eerste plaats te beoordelen aan de hand van het voorgaande.

Zó een benadering zou leiden tot vragen zoals deze:

1. Hoe heeft de ‘kwestie’ van het thuisonderwijs schijnbaar prioriteit gekregen ten opzichte van die van de thuiszitters?
2. Uit welke evaluatie komt dit voorstel voort?
3. Welk probleem/problemen is of zijn in die evaluatie aan het licht gekomen?
4. Welke toekomstige problemen zouden wellicht voorkomen kunnen worden wanneer dit voorstel wordt aangenomen en de voorgestelde concrete maatregelen in werking zouden treden?
5. Wie hebben eigenlijk de wensen, idealen en intenties ingebracht die ten grondslag liggen aan dit wetsontwerp en hoe zijn die mensen of organisaties erin geslaagd om de harten en hoofden van Nederlandse politici en ambtenaren te veroveren?

1. Thuiszitters: het ‘perfecte’ spiegelbeeld
In het wetsvoorstel wordt niet gerept van thuiszitters. In een ministeriële brief van januari dit jaar, viel te lezen dat er op dit moment bijna 5000 kinderen thuis zitten, omdat scholen hen niet kunnen bieden wat ze nodig hebben. (Bron). Het gaat hier, in de woorden van het ministerie, om “kinderen met een extra ondersteuningsbehoefte”. Noodgedwongen krijgen deze kinderen alleen van hun eigen ouders opvoeding en onderwijs. Deze ouders smeken de overheid als het ware om voor hun kind passend onderwijs te organiseren.
Oppervlakkig gezien zitten deze thuiszitters in een vergelijkbare situatie als de thuisonderwijs-kinderen. Níet oppervlakkig gezien is hun situatie echter exact het tegenovergestelde. De ouders van thuisonderwijs-kinderen tobben heel wat minder met de opvoeding en genieten van de leergierigheid van hun kinderen. Het gaat hier om circa 1000 kinderen …

2. & 3. De evaluatie van het thuisonderwijs
De MvT verwijst niet naar enige evaluatie. Toen ik me – in mijn hoedanigheid als grootvader – enige jaren geleden een beetje begon te oriënteren op thuisonderwijs, las ik wèl eerst een officiële evaluatie van overheidswege ervan. Ik was tamelijk verbaasd. Gemiddeld bleken thuis onderwezen kinderen duidelijk bovengemiddeld te presteren! Niet zo verrassend: hun ouders bleken ook bovengemiddeld opgeleid. Zie verderop onder 5) voor de aanleiding en achtergrond van de aanval, zoals die in de MvT niet verhuld wordt.

4) Toekomstige problemen?
Evenmin als over huidige problemen in het thuisonderwijs, schrijft het wetsvoorstel of de MvT expliciet over mogelijke toekomstige problemen. Er zijn wel verontrustende hints. Bijvoorbeeld waar het gaat over een zekere professionalisering van de thuisonderwijzende ouders. De strekking van punt 4.2 lijkt: thuisonderwijs-ouders mogen niet echt samenwerken.

De MvT:

Wanneer dit onderwijs ook gegeven wordt aan jongeren van buiten het eigen gezin, ontstaat een situatie die lijkt op een klas.

Caramba! Omdat klassen immers ook wel eens meer dan drie leerlingen tellen … ?
Maar de bedenkers van de MvT strijken af en toe over hun hart: gezamenlijke excursies mogen wèl. Net eronder nog een impliciete verdachtmaking in de richting van de ouders:

… niet bedoeld om ruimte te bieden voor bijvoorbeeld wereldreizen of een trekkend bestaan.

Zou de bedenker van deze zin net daarvoor even teruggedacht hebben aan de avonturen van dat beroemde zeilmeisje en net even níet aan dat nog beroemdere meisje uit Zweden? Zie ook dit krantenartikel over samenwerkende ouders.

Naast verdachtmakingen zijn er (subtiele) dreigementen. Wat te denken van de toon in deze opmerkelijke passage op blz 14, onder het kopje ‘Een gesprek tussen de ouders, de betrokken jongere en de gemeente’:

Voorafgaand aan het ingaan van de vrijstelling vindt een gesprek plaats tussen de ouders, de betrokken jongere [let op: het gaat hier met name om jonge kinderen, níet om jongeren. Jongeren zijn mensen vanaf 16 jaar en de gemeente. Nu al mag een gemeente verlangen dat de ouders nadere toelichting verstrekken en hoeft daarbij geen genoegen te nemen met louter schriftelijke informatie. Het gesprek faciliteert deze toelichting en is daartoe een proportioneel middel. Met dit wetsvoorstel wordt geregeld dat dit gesprek altijd plaatsvindt. Daarnaast kunnen gemeenten onder meer binnen het kader van de Jeugdwet voor hen relevante thema’s aan de orde stellen. Het gesprek stelt de gemeente in staat om nadere informatie hierover te verkrijgen. De gemeente is belast met de jeugdhulp en beziet eveneens in dat kader de vrijstelling, omdat deze er namelijk toe kan leiden dat een jongere uit zicht verdwijnt.

Ik lees hierin een dreigen met met inschakelen van ‘Jeugdhulp’. Dat komt omdat ik nogal eens hoor over het juist minder goed functioneren daarvan. Overdrijf ik? Nauwelijks. Helaas. Waarom anders de Jeugdzorg überhaupt noemen? Ouders die thuisonderwijs (willen) geven worden behandeld als verdachten.

Een regel als deze vind ik gewoon stinken: ”Ouders die een beroep doen op de vrijstelling en onderwijs thuis inrichten nemen een grote verantwoordelijkheid op zich.” Ik kan me uit mijn opleiding tot docent niet herinneren dat wij als studenten expliciet dit soort waarschuwingen te horen kregen.

5) De eigenlijke initiatiefnemers
De aanleiding was dus níet de vaststelling van problemen of van verontrustende ontwikkelingen. Maar wat was dan wel de aanleiding? De MvT is daar gelukkig tamelijk open over. Tegen de achtergrond van dat boven aangestipte falen met betrekking tot de thuiszitters begint de MvT al tamelijk opmerkelijk (blz 7 van het wetsontwerp):

…ziet de regering het als haar taak om zeker te stellen dat ieder kind het recht op onderwijs niet wordt ontzegd en om waarborgen te bieden voor onderwijs van voldoende kwaliteit voor álle jongeren.

Ik heb ‘recht op onderwijs’ vet gemaakt om eraan te herinneren dat het spreken over dit soort rechten zo ontzaglijk veel speelruimte biedt voor geneuzel over intenties, idealen en wenselijkheden. Zoals sinds kort (in verband met Corona’) ook gesproken wordt over een ‘recht op gezondheidszorg’ waartegen vrijheidsbeperkende maatregelen moeten worden afgewogen.

Daarnaast om erop te attenderen dat niet het resultaat van onderwijs en leerplicht tellen,
maar dat de processen die in de praktijk daartoe zouden moeten bijdragen op een
–verder in geen enkele zin discutabel–
voetstuk worden geplaatst.

Vervolgens wordt – zonder dat dit expliciet zo benoemd wordt – aangegeven dat er een teneur is die wel degelijk de kop in moet worden gedrukt: thuisonderwijzende ouders die misbruik zouden maken van de mogelijkheid van vrijstelling van ‘leerplicht’. Dat misbruik staat voor het beoordelen van het beschikbare onderwijs op andere dan strikt religieuze gronden. Alsof ‘godsdienst of levensovertuiging’ exact omschreven begrippen zouden zijn! Vervolgens komt deze volgende suggestie:

Door het ontbreken van de verplichting tot het geven van onderwijs [Door de ouders, wordt hier dus bedoeld!] bij vrijstelling en van het overheidstoezicht op de kwaliteit daarvan, is het recht op onderwijs voor deze jongeren niet wettelijk gewaarborgd.

Van de ouders wordt dus niet verlangd dat ze hun kinderen voorbereiden op succesvolle deelname aan de maatschappij, maar om het onderwijsproces te imiteren.

Monsterlijke aap
En dan komt het:

In haar rapport ‘Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief’ uit 2012 (!) geeft de Onderwijsraad aan dat iedereen recht heeft op onderwijs, omdat dit voortvloeit uit internationaal recht. 9) Hierbij merkt de Onderwijsraad op dat internationaal recht de wetgever niet dwingt om een keuze te maken voor thuisonderwijs als reguliere mogelijkheid. 10)

Dat voortvloeien kom terug op blz 11. Daar komt echter nog een andere aap van kolossale proporties uit een mouw:

In 2015 wees het VN-comité voor de Rechten van het Kind op het gebrek aan toezicht op de kwaliteit van het Nederlandse thuisonderwijs en deed de aanbeveling om …

In een noot wordt verwezen naar de onderbouwing hiervan: noot nummer 16). Wanneer je die noot volgt en verder leest en graaft, valt je onderkaak op je schoenen. Hoewel ik toch enkele uren verder gegraven heb, zit de mijne inmiddels weer op zijn plaats.

Het eerste verbijsterende dat ik tegenkwam bij mijn graafwerk, was dat dit comité bleek te zijn aangehaakt aan de VN-vluchtelingen organisatie UNHCR.

Serieus. Controleer het alstublieft.

Hier is de link naar het bedoelde rapport en wanneer je dan kijkt waar dat ‘refworld.com‘ uit die link voor staat, stuit je ineens op ‘vluchtelingen’… En ik ging dus voor u een kijkje nemen bij dat comité. Ik las dat ze ‘samenwerken met betrouwbare partners’. Zoals Amnesty International…. En zoals het International Commission of Jurists en allerlei andere (al dan niet zwaar gesubsidieerde) NGO’s. Prominent op de voorpagina van die juristen commissie vinden we een BlackLivesMatter-tekst en een anti-Shell tekst…

Voor zover beschikbaar, bekeek ik de CV’s van de 18 leden van deze “persons of high moral character and recognized competence in the field of human rights.” [1] En ik begreep waar die lovende kwalificatie vandaan kwam. Vijf van de 18 komen uit Europese landen en zes uit Afrikaanse. De negen grootste landen (in bevolkingsomvang) leveren geen leden. Sterker nog: diverse leden komen uit piepkleine landjes. Bijna alle leden van het comité zijn jurist.

Standbeeldwaardig
Het CV van de gepensioneerde ambassadeur, meneer Madi, uit Egypte, is indrukwekkend. Hij kent Engels en Arabisch en Duits. Hij heeft Duits gestudeerd en rechten. En hij was “Member of the Board of Trustees of Sir Magdy Yacoub Heart and Research Foundation in Aswan, Upper Egypt, Since 2014, where heart operations are conducted for underprivileged children free of charge.” Een lieve man, ongetwijfeld.
Hij leverde zelfs een bijdrage aan de strijd tegen FGM (Vrouwelijke Genitale Verminking) en voor de verhoging van de minimumleeftijd om te trouwen voor meisjes in zijn land. Zo iemand staat ook bij mij in hoge achting. Echt, zònder sarcasme: deze meneer verdient misschien wel een standbeeld in zijn eigen land.

De meeste van die CV’s bleken eerlijk gezegd van nogal bedenkelijke kwaliteit. Dat bleek een voordeel te hebben. Niet in één, maar in diverse ervan, kan je zo zien dat dat CV eigenlijk slechts de invulling was van een formuliertje afkomstig uit Genève: het hoofdkantoor van de CRC (Convention on the Rights of the Child, verderop meer daarover). In een noot afkomstig uit dat formulier, lezen we ín die CV’s over de tijdsbelasting voor deze experts:

The total number of weeks during which the Comité meets in Geneva therefore amounts to at least 12 weeks per year.

Overigens beheerst geen van deze mensen de Nederlandse taal. Sterker nog: de voorzitter beheerst nauwelijks de Engelse taal. Zijn CV is ook in het Spaans … Meneer Gudbrandsson verdient volgens mij geen standbeeld. Volgens zijn CV beheerst hij alleen de Engelse taal. En hij is socioloog … En deze tekst, afkomstig van het formuliertje, staat er gewoon ook nog in gecopypasted: “Please elaborate on your areas of expertise under the Convention on the Rights of the Child and related experience: ..” Daaronder beschrijft meneer Gudbrandsson zijn prestaties als ‘activist voor goede zaken’. Zo was hij onder andere ”Speaker at the Day of General Discussion on Children without parental care (2005)”…. Ook de 76-jarige mevrouw Winter uit Oostenrijk verdient een aparte vermelding: ze is: “Member of the Appeals Chamber of the residual Special Court”. Van Sierra Leona!

Ergens in een luxe vergaderzaaltje in Genève
Geen twijfel mogelijk: het was echt een heel internationaal gezelschap dat Arie Slob ervan heeft overtuigd dat hij echt actie moest ondernemen tegen thuisonderwijs. Maar hoe zou nu hun ‘internationale advies’ in werkelijkheid tot stand zijn gekomen?

In het rapport zelf – uit 2015 – lezen we dat de conclusies getrokken werden tijdens de 2024ste (!) zitting. Ze hebben eerder een brief geschreven aan Nederland en daarop netjes antwoord gekregen.

De leden van het comité beheersen geen van alle de Nederlandse taal. Hun lidmaatschap van dat comité is bepaald geen full-time baan, zoals die per ongeluk in die CV’s terecht gekomen noot toonde. En welk deel van hun tijd zouden deze fijne kosmopolitisch ingestelde mensen hebben kunnen besteden aan het formuleren van dit niet te negeren advies? In die twaalf weken per jaar staan ze voor de taak om een advies te formuleren aan 193 landen (het aantal leden van de VN)…Over het (thuis)onderwijs?

Nou nee, over de Rechten van het Kind.

Alle rechten.

En dat is dus een nog veel breder terrein dan het onderwijs als geheel.

We zien dat mooi geïllustreerd in het rapport over Nederland. Over het thuisonderwijs was er één regeltje. Het comité heeft ook aandacht besteed aan de decentralisatie van onze Jeugdzorg en er was ook één alinea voor weer een héél ander fenomeen; in punt 35:

The Comité urges the State party [het adviseert Nederland dus] to undertake all measures necessary to end the “Baby Box” initiatives as soon as possible and instead strengthen and promote alternatives, in order to prevent unwanted pregnancies and child abandonment, particularly by improving family planning services, counselling and social support for unplanned pregnancies. The Comité also recommends that the State party consider introducing, as a measure of last resort, the possibility of confidential hospital births.

Let wel: ze schrijven er zèlf bij:

… even though, as stated by the State party, no newborn has been placed in the “baby-boxes” so far.

Het comité maakt zich trouwens ook zorgen over de onbekendheid van hun werkterrein bij de Nederlandse politiek en bij het grote publiek…. Duh. Het hele rapport bevat honderden adviezen en adviesjes.

U mag zelf hypotheses opstellen over hoe die mensen uit Egypte, Samoa, Togo, IJsland, Barbados, Bahrein, Bulgarije etc aan hun kennis en wijsheid over de situatie in Nederland op de hoogte zijn geraakt. Wanneer u lid van de Tweede Kamer bent, zou u zich dat mijns inziens serieus moeten afvragen.

Nog een letterlijk citaat om een beeld te krijgen van deze clown-wereld:

The Comité also invites the State party [lees: Nederland] to submit an updated core document, not exceeding 42,400 words, in accordance with the requirements for the common core document in the harmonized guidelines on reporting under the international human rights treaties, including guidelines on a common core document and treaty-specific documents, approved at the fifth inter-comité meeting of the human rights treaty bodies in June 2006 (HRI/GEN/2/Rev.6, chap. I) and General Assembly resolution 68/268 (para. 16).

De vijfde inter-comité vergadering van de organisaties van de mensenrechten verdragen… Bedwing uw neiging tot bonken op uw bureau met uw hoofd. Het kan op den duur tot hersenletsel leiden.

Rechtstreekse werking
De MvT verwijst ook naar een ander internationaal, iets minder clownesk gebeuren: de EVRM. (Het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden). Nog een allerlaatste citaat uit de MvT. Van blz 12:

Artikel 2, Eerste Protocol, EVRM komt als enige van het in de verdragen vastgelegde onderwijsrecht, rechtstreekse werking toe. 17)
(…) Al met al kennen de verdragsstaten een vrij brede beoordelingsmarge bij de vraag of zij thuisonderwijs willen toestaan en hoe zij dat willen reguleren. 18)

Toestemming van de internationale juridisch activisten voor de nationale staten om ouders toe te staan thuis onderwijs te geven.

(Ouders van) kinderen vallen immers onder het gezag van nationale staten en nationale staten vallen onder het gezag van internationale samenwerkingsorganen met een hoog gehalte aan juristen die in de praktijk maar al te vaak juridisch activisten blijken.
Niet voor niets maakt dit artikel ook onderdeel uit van het dossier justitieel activisme hier op VerenOfLood.nu !

Richtings- versus inrichtingsbezwaren
Op maar liefst vier plaatsen in de MvT wordt benadrukt dat ouders alleen hun kinderen thuis mogen onderwijzen op basis van ‘richtingsbezwaren’: “Bedenkingen tegen de inrichting van het onderwijs of de leerplicht zijn geen geldige gronden voor een vrijstelling.”

Hoe beroerd de scholen in uw omgeving ook functioneren: indien ze dezelfde godsdienst of levensovertuiging hanteren als u zelf, moeten uw kinderen naar die school. Sterker nog: op blz 15 blijkt dat wanneer u in het verleden hebt toegegeven dat een school bij u in buurt in dezelfde richting dacht als u, moet u uw kinderen naar die school blijven sturen, wat er ook met de kwaliteit of richting gebeurt. Nog sterker: het hoeft niet eens de zelfde school te zijn, wanneer er op een andere school in de buurt sprake is van het zelfde richtings-etiket.

Wanneer verandert de richting van een school eigenlijk? Niet in theorie of in het logo maar in de praktijk? In de praktijk betekent dit –bijvoorbeeld!– dat kinderen die eerst op een gematigd fundamentalistisch mohammedaanse school gaan, daarop moeten blijven indien die school wordt overgenomen door iets minder gematigde wij-zij-denkers.

En geen misverstand: Arie Slob heeft hier de wet aan zijn kant. Vandaar de afbeelding boven dit artikel.

De leden van de Tweede Kamer worden dus geconfronteerd met de hamvraag: wat is jullie taakopvatting? Zijn jullie wetgevers of zijn jullie dienaren van – steeds meer in Europees of VN-verband juridisch geformuleerde – intenties, idealen, wenselijkheden en voorschriften?

Wat is een religie of levensovertuiging?
Wanneer je kinderen per se niet naar een christelijke of mohammedaanse school wilt sturen, mag het gewoon naar het openbaar onderwijs. Dat is de opvatting die Slob aanhangt, ook al zegt hij dat in iets andere woorden. Iedereen die geen christen, jood, mohammedaan, boeddhist of zo is, is een pot nat. Die mensen hebben geen god maar een ‘levensovertuiging’. Een ‘eigen, individuele levensovertuiging’: dat is nog moeilijker te bevatten voor mensen als Slob. Wat nog wel te bevatten is, is zoiets als klimaatreligie. Dat zien we terug in het absoluut níet optreden tegen schoolverzuim op aandringen van schoolleiders.

En daarmee zijn we terug bij de schoolinspectie. Verdient deze overheidsdienst echt zoveel vertrouwen dat we er nu snel even een nieuwe afdeling voor op kunnen tuigen? En hoe streng gaat deze afdeling via de weg van het bewaken van ‘kerndoelen’ optreden tegen wrongthink door ouders? Worden voor thuis onderwezen kinderen uit Friesland, Limburg en Zeeland bijvoorbeeld excursies naar de Haagse Schilderswijk of het Utrechtse Overvecht verplicht?

Ironie in het kwadraat
In alle ernst: dat laatste beschouw ik dus niet echt als een groot en onmiddellijk gevaar.
Ik formuleer dit op deze wijze omdat ik – alsof de duivel ermee speelde – juist in deze week in heel ander verband stuitte op een atheïstische Harvard professor van de meest onverdraagzame soort. Deze mevrouw kwam enige maanden geleden met een krachtig pleidooi tegen thuisonderwijs. Ze zag de groei van het thuisonderwijs in de VS met lede ogen aan. Ze zag daarin namelijk bolwerken van christelijke Trump-aanhangers.

Bovenstaande zinnetjes had de online versie van de Harvard Gazette er al voor mij uitgelicht. Broeinesten van christendom en wapengekkies, zeg maar. Wat een geluk voor de ChristenUnie politicus Slob dat de VS in niets te vergelijken is met Nederland …

PS: Mijn eigen “CV”
Wanneer ik alle onderwijs, cursussen en (avond)studies dat en die ik volgde uitdruk in voltijds onderwijsjaren kom ik uit op ongeveer 23 jaar. Verder was ik zeven jaar docent en een jaar lang huiswerkbegeleider voor alle schooltypes en schoolvakken en ben ik op vrijwillige basis betrokken (geweest) bij het thuisonderwijs van een groepje kinderen in Oost-Nederland.

---

1. Ik zocht ook naar de CV’s van de leden van de Raad voor het onderwijs. Ook dat leverde interessante gegevens op, maar ik wilde dit stuk niet nog langer maken. Misschien kom ik er een volgende keer op terug.