Opvallend aan de bemoeienis van de VN met de Syrische burgeroorlog is, dat de organisatie een aantal zaken fundamenteel niet lijkt te (willen) begrijpen.

Onvermoeibaar zijn de VN-gezant De Mistura en zijn onderhorigen bezig met de vrede in Syrië. Maar werkt het, en is het zinvol? Daarmee lijkt men zich bij de VN niet bezig te houden, en dat weerspiegelt de binnen de organisatie gegroeide overtuiging dat zij de voorloper zal zijn van een volledig bevoegde wereldregering. Dat die nooit ontstaan zal is alleen te begrijpen als je het machtsspel tussen regeringen begrijpt, en juist daar aan lijkt het te schorten bij de VN.

Er zijn ook wat verontschuldigende factoren voor het onbegrip van de VN. Let wel, de arrogantie van een aankomende wereldregering kan ik ze moeilijk vergeven, maar er is meer. Zoals bijvoorbeeld dat het toch al weer veertig jaar terug is dat ‘het westen’ in een proxy-oorlog tussen de grootmachten aan de verliezende hand was. Vietnam was de laatste keer. Maar in Afghanistan heb ik niets gezien van een voortduren van oneindige VN-vredesinitiatieven. Men besefte dat beide zijden er niet in waren geïnteresseerd. Dat wekt de suggestie dat de VN besloten lijkt te hebben dat de USA onder leiding van St. Obama als moreel hoogstaander wordt beschouwd dan Putins Rusland. Voor een organisatie die zelf zegt te komen bemiddelen is dat een slecht uitgangspunt.

Oorlogen zijn pas vatbaar voor bemiddeling als daar de wil toe bij de strijdende partijen. In veel oorlogen komt die pas als er een zekere mate van uitputting plaatsheeft bij de oorlogvoerenden. Hoewel die vermoeidheid fysiek wel aanwezig lijkt in Syrië, is er op het geestelijke vlak weinig van te bespeuren. Dit hangt samen met de kennis – aan beide zijden – dat een compromis alleen kan eindigen met een uiteindelijke beslechting van het onderlinge gevecht. Iedere vrede is in die optiek dus niet meer dan een wapenstilstand. De islam staat geen compromissen toe, alleen gevechtspauzes. Dat zit zo diep in de cultuur van het MO ingebakken dat de vrij seculiere Syrische regering niet anders redeneert. Dit houdt in dat conflicten tot het bittere eind worden uitgevochten. Wie de geschiedenis van de afgelopen 50 jaar er op naslaat ziet dat dit ook in de praktijk zo werkt – of uitpakt.

Waar de VN door het ontbreken van grote proxy-oorlogen in de afgelopen 25 jaar (sinds Afghanistan) ook haar begrip voor lijkt te hebben verloren, is dat een oorlog wel degelijk ook op het slagveld kan worden beslist. De oorlogen van de USA tegen Irak werden terecht beschouwd als walkovers, niet als reguliere oorlogen tussen niet al teveel van elkaar in kracht verschillende tegenstanders. De afloop van de Syrische burgeroorlog zal bij de VN dan ook noodzaken tot een grote reflectieronde – als ze daartoe in staat is, waarover ik niet optimistisch ben.

De meeste proxy-oorlogen tussen grootmachten eindigen uiteindelijk in een evenwichtssituatie. Landen als Noord- en ZuidKorea, en vroeger de beide Duitslanden, zijn producten van deze denkwijze. Impliciet is dit wat de USA lijkt te hebben ingestoken bij de VN, toen ze zich in Syrië meldde voor haar vredesinitiatieven. Ook nu nog probeert de regering-Obama krampachtig zich een plek aan de onderhandelingstafel te verwerven met allerlei eisen die eenvoudig door de tandem Rusland-Syrië worden genegeerd omdat ze met de werkelijkheid in Syrië niets meer van doen hebben. Dat wil in Washington maar niet doordringen. Het klinkt prachtig, nadenken over een politieke oplossing voor de Syrische burgeroorlog, maar de realiteit is dat die oorlog intussen zo goed als voorbij is. Idlib wordt het volgende slagveld vreest de VN. Kan best. Daarna volgt opnieuw een kleiner punt waar de laatste rebellen en hun families zich zullen verschansen, en ook dat zal worden weggewerkt.