Dit weekend viel Turkije Syrië binnen met de smoes dat het niet zou toestaan dat ‘terroristen’ een gebied vlak langs de Turkse grens structureel in handen zouden krijgen. Vooralsnog wordt er door geen enkele grote mogendheid ingegrepen. Wat is hier aan de hand?

Om te beginnen: deze inval komt bepaald niet onverwacht. Vorig jaar al was Turkije een stukje oostelijker actief rond Al-Bab. En na de strijd tegen IS rond Kobane – waarbij de door Turkije gesteunde inval vooral tegen de Koerden was gericht – is het een vrijwel doorlopende voorstelling van Turkse interventies in Syrië. Alleen de betrokkenheid van het reguliere Turkse leger wordt steeds nadrukkelijker, en dat is voor vrijwel alle belanghebbenden in de Syrische burgeroorlog slecht nieuws.

Eind 2016 schetste ik al een paar mogelijke scenario’s waar u op letten moet, en het heeft er alles van weg dat scenario 2 werkelijkheid geworden is. Met het wegvallen van IS uit westelijk Syrië zijn de smoezen voor Erdogan cs bijna op, maar dat weerhield Turkije deze week niet om aan te kondigen dat haar troepen nog steeds IS bestreden met de aanvallen op Afrin. Dat gaf de EU de smoes zich niet al te zeer op te winden. Maar waarom laten de echte grootmachten Turkije nu haar gang gaan?

Dat heeft te maken met de steeds prominentere rol die Turkije in het MO begint te spelen. Rusland heeft de USA op belangrijke punten de loef afgestoken in het MO, mede door haar gelegenheidscoalitie met Iran. Maar de recente onrust in Iran heeft zowel Rusland als Turkije ongetwijfeld te denken gegeven. Als het bewind van de ayatollahs in ernstige moeilijkheden komt liggen de kaarten in het MO plotsklaps weer heel anders. Iran zal even iets anders aan het hoofd hebben dan actief tegengas te bieden aan Turkse aspiraties.

Syrië – het bewind van Assad – is de marionet van Rusland geworden, domweg omdat het nauwelijks nog in staat is zelfstandig onafhankelijk beleid te ontwikkelen. De Syrische president wil zeker geen territoriale verliezen aan Turkije, maar een confederaal Syrië waarbinnen een semi-onafhankelijk Koerdistan ontstaat is ook niet zijn gedroomde afloop van de Syrische burgeroorlog. Voor Turkije is een semi-onafhankelijk Koerdistan de nachtmerrie die haar het excuus biedt zich steeds verder in het Syrische wespennest te begeven. Maar alles draait nu om de wijze waarop Turkije – formeel nog steeds lid van de NATO – door beide grootmachten binnen de eigen coalitie gehouden kan worden.

• De USA hoopte op het ontstaan van een semi-onafhankelijk Koerdistan binnen Syrië om in dat land op die wijze een vinger in de pap te houden, maar lijkt niet bereid daar een definitieve breuk met Turkije voor te forceren.
• Rusland wil dat semi-onafhankelijke Koerdistan binnen Syrië niet omdat het de positie van Assad cs zou verzwakken, maar lijkt evenmin bereid daarvoor een groot conflict met de USA te riskeren. De Turkse inval kan dus rekenen op stilzwijgende instemming vanuit Moskou, dat de regering in Damascus stil moet houden.
• Turkije wil dat semi-onafhankelijke Koerdistan binnen Syrië niet omdat elke verbetering van de politieke situatie van Koerden het land een gruwel is, omdat dat tot gevolg zou kunnen hebben dat oostelijk Turkije in beweging komt om zich te verenigen met de nieuwe Koerdische entiteiten.

De grote vraag is nu: hoe krijg je Turkije weer uit noordelijk Syrië nadat het de Koerden heeft geëlimineerd? Want dat dat onderwerp hierna gaat komen is de onvermijdelijke consequentie van de Turkse inval. De Koerden zelf spreken over een nieuw ‘Kobane’ – waar ze de oprukkende troepen van IS tot staan brachten – maar het Turkse leger is een maatje groter dan die IS-rabauwen toentertijd.

Rusland neemt een gevaarlijke gok die een deel van Syrië definitief onder Turks bewind kan brengen, maar of dat een gambiet is om Turkije definitief aan de zijde van Rusland en Iran te krijgen? Mij lijkt dat te optimistisch gedacht, en het zou de eerste grote fout van Putin cs in Syrië zijn als hij denkt dat het zo werken zal. Tenzij er een enorme stok achter de deur beschikbaar is? Ik zie hem nu nog niet.

Voor de USA geldt heel simpel: als Turkije niet kan worden gedwongen de Koerden met rust te laten, dan moet dat maar worden geaccepteerd uit naam van het NATO-bondgenootschap. Alles om de Russen een ongemakkelijk gevoel te geven, en dat signaleert dat Turkije weer uit noordelijk Syrië wegkrijgen voor niemand eenvoudig zal zijn.

De positie van de Koerden blijkt opnieuw hopeloos, en ik vermoed dat die positie hopeloos blijven zal tenzij er ooit een wonder gebeurt en oostelijk Turkije weet zich los te maken van Ankara. Tot die tijd is alle streven ijdelheid ben ik bang. De Turkse inval in Noord-Syrië bewijst dat opnieuw.

---

Zie voor verdere informatie over de Syrische burgeroorlog ook ons uitgebreide dossier Syrië.