De gemeenteraad van Amsterdam heeft een interessante Slavernijcommissie ingesteld om te onderzoeken of en hoe excuses voor de slavernij gepast zijn.

Juist ook de samenstelling van die commissie is interessant. Formeel is het etiket dat de gemeente er op plakte “Onderzoekscommissie Slavernijverleden”. Dat klinkt heel objectief, maar een etiket is voor objectiviteit niet voldoende. Bij politieke commissies kijk je dan naar de inhoud die delibereren en adviseren moet. Dat valt in dit geval in het geheel niet mee. De commissie wordt bemenst door:

Gloria Wekker

Andrée van Es

Leo Lucassen

Activisten als Wekker en Lucassen verwacht je eerder als getuigen die een dergelijke onderzoekscommissie op zou moeten roepen. Dat Andrée van Es is toegevoegd als ‘bestuurlijke stabilisator’ is al evenmin geruststellend wat betreft de te verwachten objectiviteit.

Wat je dan wel verwachten mocht? Een jurist, een ethicus, een rechtsfilosoof en wellicht een historicus gespecialiseerd in de Vaderlandse geschiedenis van de 17e of 18e eeuw. En een politicus om er een bestuurlijk sausje over te gieten.

Maar de leden van deze commissie hebben zich in het verleden allen uitgesproken voor de een of andere vorm van excuses, en dat de streefdatum van rapportage samenvalt met de start van het KetiKoti-festival stemt al evenmin optimistisch.

DENK, SP, GroenLinks en D66 willen dat Amsterdam de eerste gemeente wordt die excuses aanbiedt voor hun rol in het slavernijverleden. Dat zou op 1 juli 2020 moeten gebeuren tijdens het Ketikoti-festival, waar de afschaffing van de slavernij wordt herdacht.

In iets van 4 maanden? Dat laat weinig tijd voor meer dan een gezamenlijk etentje van de commissieleden, en het corrigeren van de drukproeven van hun rapport.

DENK?
Dat juist DENK mede ageert voor deze excuses is zowel opmerkelijk als een bijzondere balanceeract. Uiteindelijk is DENK toch vooral een partij van Turken voor Turken. De datum van de afschaffing van de slavernij in Turkije moest ik even opzoeken, maar ik wist dat het daar lang door was gegaan. Die datum blijkt in 1924 te zijn, waarbij de laatst bekende openbare verkoping van een slavin nog in 1908 plaatsvond, meldt Wiki ten overvloede. Pas ruwweg een eeuw geleden, derhalve.

Opnieuw bevestigt dit wat we al vaker hebben geconstateerd aangaande DENK: het is een partij met als belangrijkste oogmerk Nederland en de Nederlanders voortdurend te trollen. Weliswaar betekent dat dat elke aandacht er voor teveel is, maar toch ontkom je er niet aan dat soms te constateren en het opnieuw op te schrijven.

Wat er slecht is aan een commissie als die in Amsterdam? Twee dingen strijden om voorrang:

1. Er wordt daardoor een de klep van de schatkist van Amsterdam (nu ja, het is dan een pleidooi voor een vergroting van de schulden van de stad) gemorreld, want excuses zijn nooit excuses als je niet tegelijk je schuldgevoel afkoopt, vinden veel hongerige belanghebbenden.
2. Het opent de weg naar eisen aan de staat der Nederlanden en een evenredig genereuze extra uitkering uit de staatsfinanciën. Die de rest van de bevolking dan mag opbrengen.

De ironie wil dat er nog wat dingen bijkomen die deze commissie zal vermijden als de spreekwoordelijke pest. Zoals de vraag wie die nabestaanden van Nederlandse slavenhandelaren eigenlijk zijn, hoe die slavenhandel in Afrika nu precies functioneerde (het idee dat blanke handelaren op zielige zwartjes joegen is pure fictie), en hoe het ook al weer zat met etnisch Nederlandse slaven elders in Afrika.

Wederkerigheid?
Wanneer iemand namens de nabestaanden van slaven in Noord-Afrika en het Ottomaanse rijk eens aan zou kloppen? Het vervelende is dat die er bijna niet zijn (behalve etnische Nederlanders als volk): de Arabische slavenhalers die in Afrika opereerden hadden de onplezierige gewoonte hun buit eerst de geslachtsdelen af te hakken alvorens hen te verkopen. Dat 90% van deze slachtoffers dat niet overleefde? Dat hield de prijs hoog.

De Europese slaven in Noord-Afrika werden tijdens Franse, Britse, Nederlandse en Amerikaanse strafexpedities in de eerste helft van de 19e eeuw bevrijd, en vervolgens gerepatrieerd. Geld vragen op basis van het lijden van je voorgeslacht in Noord-Afrikaanse landen”? Ze zien je aankomen in Fez, Tunis of Algiers. Die beginnen dan prompt over de Franse bezetting die meer dan 100 jaar duurde (na de ontzetting van de slaven veroverden de Fransen en Italianen geheel Noord-Afrika). Ook een terecht punt, en een goede reden waarom historici met gevoel voor verhoudingen er niet graag op doorgaan.

Besef van bovenstaande wetenschap maakt de samenstelling van deze Amsterdamse commissie en haar poging uit naam van de Nederlandse bevolking excuses te bepleiten wel heel navrant. Maar de politieke leiding in Amsterdam wil geen objectief gewogen compensatie: het stadsbestuur heeft besloten de geldbuidel te trekken, en zoekt nu een smoes.

Regering duikt weer weg
Een verstandig landelijk bestuur zou hier direct een einde aan moeten maken. Lokaal hobbyisme van gemeentebesturen op basis van mythen over lijden in de rest van de wereld zijn in Nederland nu eenmaal altijd razend populair geweest. De reizen van wel menende wethouders liepen in de jaren negentig dusdanig uit de hand dat de regering ze verbood. Nu de wereld echter naar ons toegekomen is, gaat GL eenvoudig weer op oude voet verder.