Er zijn zo van die momenten dat je even niets te doen hebt, dat je je ineens afvraagt: ja, waarom eigenlijk? Als kind had ik dat met de erfzonde, toen ik er voor het eerst van hoorde. Toen was ik al een jaar of tien, en dat bleek te laat om er bevattelijk voor te zijn. Voor mij persoonlijk in ieder geval. Als christelijk dogma, iets wat christelijk gelovigen dus aan moeten nemen, kan ik het accepteren, maar ik betrek dat niet op mezelf.

Een wat modernere variant van de erfzonde, de kleine erfzonde zegt u maar, is dat wij verantwoordelijk zouden zijn voor de situatie van de mensen in Afrika. Daarom sturen we daar jaarlijks enorme bedragen naar toe. Formeel om ze te helpen, maar in de praktijk als een moderne variant op de praktijken van de Aflaat, en dan meer specifiek de praktijk dat men tegen betaling van een interessant bedrag aan de aardse kerk de zonden tegen de hemelse directieven kan afkopen. Maar hierover mogelijk een andere keer.

Resteert de vraag, hebben wij werkelijk een verantwoordelijkheid voor de acties en misdaden van onze voorouders? Het is een hoogst dubieus punt, als we even doordenken. Wel hebben onze voorouders wel degelijk schuld aan onze misdaden, afnemend naarmate wij verder van hen in tijd verwijderd zijn. Immers, de schone taak van een correcte opvoeding was de hunne, en het falen van de nakomelingen moet voor een niet onaanzienlijk deel worden toegeschreven aan de voorouders.

Maar andersom? Ten hoogste kun je argumenteren dat het een erezaak is, de fouten van je voorouders te herstellen of te compenseren. Maar schuld, nee, dat gaat te ver. Waar je geen invloed op hebt, heb je geen schuld aan.

Dan is er nog de kwestie van de medemenselijkheid. Een heel sterk punt, maar dat ook consequenties heeft. Ooit een bedelaar tegengekomen die om geld vroeg voor een kop koffie? De eerste keer gaf ik inderdaad een kop koffie (dat deed je vijfentwintig jaar geleden nog niet zo, schijnt het), en moest toen snel bukken. Het ging om geld, en wat daarmee gebeuren zou kon ik wel raden. Dat wilde ik echter niet subsidiëren.

Dat hebben we ook heel lang gezien met de Afrikaanse subsidies. Het werd aan van alles besteed, maar niet aan grotere welvaart door betere landbouwmethoden en een rem op de bevolkingstoename, want dat was betutteling. Men had er recht op, want door de kolonisatie, de eeuwenlange uitbuiting, de slavernij, de… afijn. Dat rijtje kennen we allemaal van buiten, maar dat was nu juist waar ik het over hebben wil. Hebben wij er iets van geërfd? Zijn we er echt zoveel beter van geworden?

Nee.

Het is een van de grootste misverstanden over de koloniale geschiedenis dat de koloniserende landen er zoveel beter van werden. Zeker, de ervaring met de wereld die op deze wijze werd opgedaan heeft Europa opgestoten in de vaart der volkeren, maar dat had niets te maken met uitbuiting.

De slavernij is een zwarte bladzijde. Daar gaat geen woord vanaf. Maar economisch voordeel heeft het ons niet gebracht. Zeker niet de bevolking van gebieden als Nederland. Enige luxeproducten als suiker werden per schip hierheen gebracht, specerijen, katoen.

De Spanjaarden hebben enorme hoeveelheden goud uit Zuid- en MiddenAmerika weggesleept, maar dat ging linea recta door naar de Aziatische potentaten die de macht over de specerijen hadden die wij zo graag hebben wilden. Uit Afrika, (Zuid-Afrika uitgezonderd) is in de gehele koloniale periode niets weggehaald dat de moeite en inspanning van het kolonialisme rechtvaardigde. Het enige dat Europa over hield aan het kolonialisme was een lading kruidenierswaren van exotische herkomst. En lekkere ook, al kwamen ze vooral uit Azië. Maar dat was al.

Omgekeerd echter betrad Afrika het toneel van de beschaving. Het staat voor de volle 100% vast, dat als de Europeanen Afrika niet gekoloniseerd hadden, maar een afgesloten reservaat hadden gecreëerd, dat het nu een continent was geweest met een 100 miljoen primitieve wilden die er in zeer eenvoudige omstandigheden hadden geleefd. Net als in 1850.

Geen debat over mogelijk.

Ik heb moeite met de eisen die aan de ontwikkelde wereld worden gesteld met als basis onze schuld aan die arme landen. Het zou nog wat anders zijn, als het hielp. Maar dat doet het niet. Want geestelijk leven er toch vooral primitieve wilden. Alleen zijn het er ondertussen 1.000 miljoen, en zullen ze ergens de komende eeuw de 2.000 miljoen passeren. Ik ben er geen voorstander van een dergelijke bevolkingstoename te blijven helpen financieren. Laten ze daar eerst maar iets aan gaan doen. En zoals ik hierboven al beredeneer, er is geen enkele reden om me daar schuldig over te voelen, integendeel.