Dagelijks zie je dingen waar je niet aan toekomt. Maar een clubje Britse would-be comedians gaf me zoveel extra informatie dat het onweerstaanbaar werd te schrijven over de monetaire turbulentie in India – al heb ik daar eigenlijk geen verstand van.

Diep in de nacht zendt de BBC wel eens wat aspirerende grapjassen uit die geheel politiek-correct maar niet erg grappig het nieuws van de dag becommentariëren vanuit een klein achteraf zaaltje. Soms zijn ze zelfs grappig – als het nieuws dat ze bespreken van zichzelf al zo grappig is dat je er niets aan hoeft toe te voegen. Veel nieuws is gekker dan je het verzinnen kunt, dus is het het kijken soms waard. Al zijn er veel dagen dat het blijft hangen in Man-bijt-hond-humor waarop in Nederland De Telegraaf patent heeft. Vannacht echter ging het over iets waarover ik marginaal al eerder las.

Eerder deze week schafte India met een pennenstreek van het ene moment op het andere de biljetten van 500 en 1000 rupee af – de hoogste denominatie van het Indiase monetaire systeem. De regering verklaarde dat het een poging was om zwart geld te bestrijden. Onderzoek had aangetoond dat slechts 1% van de bevolking inkomstenbelasting betaalt. Een socialist zou nu zeggen: dan geef je die mensen toch eerst allemaal een inkomen? Maar zoiets simplistisch als een socialistisch wereldbeeld bestaat dan ook nergens ter wereld. Ook niet in India.

Dat was erg onhandig, want India is wat men noemt een cash-economie. En zo’n biljet van 1000 rupee heeft maar een waarde van een paar euro. De chaos in een land met circa 900 miljoen (of zijn het er intussen al meer dan een miljard?) inwoners is daarom eenvoudig voorstelbaar. Na het ongeldig verklaren van de biljetten moest het daarna nog worden geregeld dat iedereen de oude biljetten kon omwisselen voor de nieuwe. Het gaat om 22 miljard biljetten. Geen wonder dus dat dat misliep, en dat heb ik de ontzagwekkende rijen voor banken nog niet genoemd. Die werden mede veroorzaakt door een tekort aan nieuwe biljetten…

Dan is nu de hamvraag: gaat het werken om het beoogde doel te bereiken? En het geijkte antwoord zal zijn: vergeet het maar! Wie grote bedragen in huis wil hebben heeft zich allang verzekerd van een eigen voorraadje goud. Baar goud. Wat moet je met een stapel wisselgeld van brandbaar papier? In India is goudbezit niet vreemd. Het land is na China met afstand de belangrijkste goudimporteur ter wereld, omdat het er de gewoonte is om als bruidsschat een hoeveelheid baar goud aan het nieuwe paar mee te geven. Hele families sparen zich daarvoor een ongeluk.

Dat laat nog buiten beschouwing dat het verlies aan arbeidsproductiviteit dankzij de inwisseltijden van de oude biljetten elke moderne economie onherstelbare schade had toegebracht. Maar India, met een gemiddelde groei van het BNP van circa 7%, kan wat dat betreft wel een stootje velen.