De is een winkelstraat in Brussel anno 2018. Maar dat Brusselse staat onder druk.

Qua beton, stenen en voetgangerszones lijken onze binnensteden steeds meer op elkaar; ook zijn bijna overal dezelfde transnationale winkelketens met overal koopwaar die slechts in prijs verschilt, want de euro heeft ook in dit opzicht zijn beloftes niet waargemaakt. 

En in verschillende verhoudingen overal hetzelfde winkelpubliek: de locals die in de buurt wonen, mensen uit de buitenwijken en de dorpen in de omgeving, de traditionele toerist, de appende millennials die in een B & B overnachten, schrikachtige illegalen, daklozen, bedelaars en zakkenrollers.

Eén stad springt eruit, en is direct herkenbaar: Brussel.

Nergens, niet in Antwerpen of Gent, niet in Aken of Dusseldorp, niet in Maastricht of Rotterdam, niet in Rijssel of Duinkerken, nèrgens lopen de mensen zoals in Brussel als dronken mieren rond.

Overal in West Europa en elders in de westerse wereld hebben mensen de neiging om een voetgangersstraat te behandelen als een autoweg: netjes rechts houden, behalve als er verder geen voetgangersverkeer is, of als men dronken is.

Wie de lange gang in het station van Rotterdam gewoon is, waar men gewoon rechts houdt, of twee parallelle routes links en rechts creëert net zoals in de plaatselijke ‘koopgoot’, is geheel overdonderd in de dito gang in station Brussel-Noord: alles loopt door elkaar als in een mierenhoop, waarbij de westerse gebruikelijke etiquette en verkeersregels niet tellen: rechts houden, rechts heeft voorrang, vrouwen gaan voor mannen en oud gaat voor jong.

En overal zegt wie zich vergist “sorry”, en wie hard botst of per ongeluk op iemands tenen gaat staan, mompelt er nog een al dan niet welgemeend excuus achteraan. Zo gaat het in Holland, Duitsland en Frankrijk en ook in andere delen van België.

Maar in Brussel wordt men meestal een soort van bozig als iemand excuses aanbiedt: “Hoe durft u me zo maar aan te spreken”. Volgens psychologen valt die afstandelijkheid slecht bij veel Europeanen: wij willen graag schuldbekennen, maar ook – en nog veel meer – vergiffenis kunnen schenken. En die loutering is in Brussel tegenwoordig een zeer schaars artikel.

Vanwaar die afstandelijkheid?

Wellicht omdat Brussel een internationale stad is met veel verschillende nationaliteiten: meer dan driekwart van de shoppende Brusselaars heeft buitenlandse roots evenals veel toeristen. Er wordt niet makkelijk als in de buurlanden met een vreemde gesproken. Gezellig samen klagen over bijvoorbeeld een lange wachtrij in de supermarkt, of knipogen naar een vreemde als signaal dat men een ongewone situatie ook is opgevallen is niet gebruikelijk, of sterker nog: lijkt not done.

En waarom het verschil in straatetiquette? Het lijkt een conglomeraat van factoren die elkaar nog versterken: anders dan in Vlaanderen of Nederland heeft men niet van jongs af aan geleerd te fietsen en geïnternaliseerd om rechts te houden? Bovendien is de bevolking relatief jong en dus nog niet ‘opgevoed’ in de autorijles.

Veel toeristen en immigranten die 75% van het winkelpubliek zijn, komen bovendien uit de ongeveer 75 landen in de wereld waar men links houdt, zoals Engeland, Ierland, Australië, Nieuw-Zeeland, Suriname, India, Pakistan, Bangladesh, Indonesië, Hongkong, Maleisië en Japan. Daar komt nog bij dat er steeds meer mensen uit de Mena regio in Brussel wonen en zij prefereren met hun gezin niet links, niet rechts, doch kamerbreed in het midden van de straat te lopen. En dan zijn er tegenwoordig ook nog steeds meer naar hun mobieltje turende zombie’s die iedereen in de weg lopen.

Volgens recent onderzoek zouden voetgangers graag 75 cm afstand bewaren van hun medemens. In de Amsterdamse Kalverstraat werd jaren geleden al onderzoek gedaan: de capaciteit van de Kalverstraat zou sinds de zestiger jaren met 20% zijn gedaald omdat mensen steeds dikker worden en steeds meer met hun armen maaien om niet uit balans te raken.

Dit is slecht nieuws is voor de winkeluitbaters, want minder plek voor kooplustigen vertaalt zich in omzetverlies.

Daar komt nog bij dat internetaankopen bij niet-fysieke winkels toenemen, dat toeristen steeds minder zullen kopen vanwege de mondiale eenvormigheid van het winkelaanbod, de verhoging van de bagage-tarieven door de luchtvaartmaatschappijen, en dat winkelstraten met vooral onbekenden die vreemde talen spreken en een andere perceptie hebben van etiquette niet noden tot gezellig een dagje flaneren en het doen van impuls-aankopen.

En zo zullen steeds meer winkelketens terechtkomen in de voetsporen van Blokker en Esprit, of erger: in die van V&D.

---

Dit artikel verscheen eerder op Polderland