Dat zo’n staatsbezoek, zoals vorige week dat van Gül, een enorme poppenkast is, weet iedereen die wel eens de moeite genomen heeft langer dan 3 seconden naar de verplichte verslaggeving op het Staatsjournaal te kijken. Staatsbezoeken van buitenlandse staatshoofden zijn rituelen, die de bevolking van beide landen er van moeten overtuigen dat de relaties tussen beide staten bijzonder hartelijk zijn.

Onze Majesteit bepaalt zelf in hoge mate waarheen haar eigen reis gaat, of wie zij uitnodigt. Op zich zegt dat een heleboel over de waarde die er aan moet worden toegekend. Verzoeknummers namens het Ministerie van Economische Zaken schijnt de Majesteit goedgunstig te willen overwegen, maar zoals dat met gunsten gaat: het moet geen gewoonte worden.

Zo’n staatsbezoek barst van de rituelen, maar wat beslist niet barsten mag, is de illusie van harmonie. Alle mensen die zo’n staatshoofd ontmoeten zal, worden niet alleen van te voren onderzocht op onwenselijke antecedenten, maar ook tot op zekere hoogte getraind op de juiste omgansgvormen.

President Gül mocht zes Leidse studenten ontmoeten (een zeer populaire groep voor ontmoetingen, zo leert de aanstaande elite hoe het werkt), en vanzelfsprekend werden die netjes uitgezocht. Een van hen hield er voor de website van de Leidse universiteit een dagboekje van bij:

Een aantal weken terug werden vijf andere studenten en ik benaderd met de vraag of we interesse hadden in een ontmoeting en discussie met de Turkse president tijdens zijn staatsbezoek aan Nederland. (..)

De zaterdag voorafgaand aan het bezoek waren we te gast op de Turkse ambassade in Den Haag. We kregen een hartelijke ontvangst met allerlei Turkse lekkernijen. Van de ambassadeur kregen we te horen dat we tijdens de ontmoeting op 18 april alle vragen mochten stellen, zolang dat met respect en diplomatieke discretie ging. (..)

Gedurende de bijeenkomst van precies één uur stelden we vragen over uiteenlopende onderwerpen. De vluchtelingen die vanuit Syrië naar Turkije komen, de Arabische Lente, het afschaffen van het dubbele paspoort in Nederland, Güls visie op extreem-rechtse politieke partijen, de positie van Turkije binnen de EU en vooral de toekomst van Turkije in relatie tot Nederland en de Europese Unie.  Extreem delicate onderwerpen werden niet aangesneden, omdat ons – ook vanuit het Nederlandse Koningshuis – op het hart was gedrukt vooral diplomatieke vragen te stellen. .

Van die zes Leidse studenten waren er vier met Turkse achternamen, en een student Archeologie (die veel belang heeft bij toekomstige goede contacten in Turkije). De schrijfster van het dagboekje zit diep in de universitaire bestuurscultuur – men weet dus wat men voorstelt.

Nu kun je van Leidse studenten, zeker niet van Turkse origine, nauwelijks verwachten dat zij kritische vragen stellen aan president Gül. Maar zoals deze studenten worden uitgezocht, zo ook vergaat het de journalisten die verslag mogen doen. Wie zich niet gedraagt mag een volgende keer niet mee met buitenlandse bezoeken. Afhankelijk van het doel, wordt er speciale aandacht besteed aan de meegaandheid van deze mensen, die in de nadagen van hun carriere nog een paar snoepreisjes krijgen toegeschoven.

Nu gebeurt er tijdens zo’n bezoek natuurlijk best wel eens iets dat niet de bedoeling was. Hiermee heb ik zo mijn eigen ervaringen:

In 1989 kwam de Britse kroonprins naar Leiden in verband met het William en Mary jaar. Ik zat toen in de UR, en was ook uitgenodigd op de receptie waar 6 rechtenstudenten aan hem zouden worden voorgesteld.

Maar men had alleen fotomateriaal van Charles. Die wordt altijd schuin van onderen genomen, zodat hij langer lijkt. Bovendien heeft hij een wat vreemde bouw, zodat het in het echt een kleerkastje van 1.68 (Elizabeth II is 1.52) op korte pootjes is. Op foto’s trekt dat mooi recht.

Geen van de studenten was kleiner dan 1.96 meter.

Een hilarisch gezicht. Charles was er aan gewend, en zat er duidelijk niet mee. Maar ik heb me bescheurd. En dat was dan een bezoek dat politiek niet gevoelig lag, al was de beveiliging ivm de IRA niet onaanzienlijk voor Nederlandse begrippen.

Sommige zaken zijn zoals ze zijn. De banden met Turkije vindt De Majesteit veel te belangrijk om aan het toeval over te laten. De bemoeienis van het Hof met wat de studenten wel en niet mochten zeggen sprak in dit verband boekdelen. Is dit bijzonder, of standaardprocedure? Zoals uit de anecdote over Prins Charles al kan worden begrepen, werd in 1989 de voorbereiding overgelaten aan de universiteit zelf, met genoemde schoonheidsfoutjes als gevolg.

Maar toen secretaris-generaal Perez de Cuellar van de VN zo rond diezelfde tijd Nederland bezocht en er snel een eredoctoraat voor hem geregeld werd in Leiden, was de zaak zo mogelijk nog chaotischer. Perez de Cuellar wilde ook een student ontmoeten, en die was men vergeten te regelen. Zodat ik zelf achter mijn borrel vandaan geplukt werd door een zenuwachtig lid van het Universitaire bestuur.

Leuk om aan mijn kleinkinderen te vertellen, dat ik de wereldpresident de hand nog heb geschud. Maar het zou prettig zijn, als bestuurders op dat niveau zich wat minder met tierelantijnen bezig zouden moeten houden. Als dat hun belangrijkste functie is, schaf ze dan af, en vervang ze door een groot bronzen kalf.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.