Het referendumcynisme werd gisteren stevig aangewakkerd door een ietwat eenzijdig verslag dat in NRC Handelsblad verscheen over een gesprek met de initiatiefnemers van het BurgerForumEU.

Wat mij het meest opviel was dat dit NRC-verslag in de media klakkeloos werd overgenomen en geanalyseerd. Dat het verslag op zijn minst een beetje uhhh was bleek niet relevant, want het kwam zo goed uit. Pauw sprak er schande van, in DWDD ging de misthoorn aan, en vanmorgen was op Radio1 zelfs een ex-minister van Binnenlandse Zaken te horen die vond dat de initiatiefnemers mogelijk zouden moeten vervolgd.

Een pilletje doet soms wonderen denk je dan. Maar als het zo eenvoudig was, had ik dit stukje niet geschreven. De onderkoelde reactie van BurgerForumEU bleef in het mediageweld volledig buiten beschouwing, en eigenlijk vertelt dat het verhaal van de ophef als weinig anders.

Terzijde: het is een interessante ontwikkeling dat nu niemand NRC handelsblad nog leest, deze krant een programma als DWDD als moderne megafoon toegewezen lijkt te hebben gekregen. Weliswaar lijkt de verhouding symbiotisch, maar een zeker parasitair element kun je als buitenstaander nauwelijks ontkennen.

Het referendumcynisme kun je verdelen in vier groepen, omdat het gaat om twee verschillende onderwerpen die hier in de afgelopen weken samenkwamen. Want groep A

1. de principiële tegenstanders van alle referenda
2. de principiële voorstanders van referenda

mengden zich in het openbare debat met groep B

1. de tegenstanders van de vraag in dit referendum
2. de voorstanders van de vraag in dit referendum

Daar kun je een mooie matrix van maken, wat ik achterwege laat omdat zo’n figuur alleen het debat van afgelopen weken beschrijft, en niet waar het hier om gaat. Deze twee zaken hebben namelijk niets met elkaar te maken, en dat zorgt er voor dat de discussie die hierover gisteren werd gevoerd extreem onzuiver was. Al kwam het de principiële tegenstanders van referenda overduidelijk heel goed uit dat er alsnog aandacht kwam voor hun standpunt. Iets waarvan de media – die zich in overgrote meerderheid tegen het afwijzen van het associatieverdrag lijken te keren – dankbaar gebruik maakten om te pogen het debat via een omweg te beïnvloeden, teneinde het Ja-kamp een betere kans op een draaglijk resultaat te geven.

Waarom is het principiële debat over het houden van referenda niet gehouden bij de invoering van deze wet op de volksraadpleging? Omdat in politiek Den Haag niemand verwachtte dat het er ooit van komen zou!!! Het afdwingen van voldoende handtekeningen om de regering er toe te dwingen was een kunststukje van de eerste orde, en bepaald niet de kwajongensstreek die de tegenstanders er nu van maken. Er extra denigrerend over doen zoals gisteren gebeurde maakt het nog niet waar.

Nu het referendum er dan toch van gekomen is, is het over een onderwerp dat voor de meeste mensen te ver van hun belevingswereld af staat om zich er werkelijk in te verdiepen. Maar door de kans om de EU nogmaals (na 2005) duidelijk te kunnen maken dat we haar in haar huidige vorm niet moeten, maakt het een uitstekende kans op het halen van de vereiste 30% om serieus te worden genomen.

Een minimumeis voor een raadgevend referendum illustreert overigens overtuigend de denkwijze van de opstellers van deze wet.

Het nadeel van de kans om de EU met dit referendum pijn te doen is enerzijds een goede aanjager voor de opkomst, maar heeft als nadeel dat door de betrekkelijke eensgezindheid binnen de bevolking er van een echt spannende strijd geen sprake is. Dat gaf de voorstanders van dit associatieverdrag de kans om via verdachtmakingen van de motieven van de initiatiefnemers zand in de wielen te strooien. Dat daarmee de aandacht voor #GeenPeil gaande gehouden wordt namen zij voor lief. De regering, die al overduidelijk heeft laten merken dat wat haar betreft een opkomst onder de 30% verre te prefereren is – nog boven een zege van het JA-kamp – liet gisteravond bij monde van minister Koenders bij Pauw tandenknarsend weten dat wat haar betreft een hoge opkomst een doel op zich is. Heel anders kan zij ook niet, wat Koenders – die dat overigens allemaal redelijk netjes deed – ook geregeld herhaalde.

Het meest interessante woensdag zullen de percentages (opkomst/uitslag) worden. De regering komt bij een heel overtuigend NEE voor een onoplosbaar probleem te staan, ook omdat haar reactie op die uitslag van directe invloed kan zijn op de campagne voor Brexit in het UK op 23 juni. Negeren kan dan niet, want dat zou de balans voor #Brexit het beslissende duwtje kunnen geven. Het verdrag torpederen zal de toorn van de EU doen losbarsten. En via slinkse omwegen a la Balkenende toch doorzetten is met landelijke verkiezingen uiterlijk in maart 2017 politieke zelfmoord. Het lijkt onmogelijk een besluit wat te doen over 23 juni heen te tillen.