De Tweede Kamer stemde vorige week in met een voorstel van Ronald van Raak (SP) om toch maar een bindend, correctief referendum in te voeren.

Tegelijkertijd proberen onsympathieke politici deze stap weer te ondermijnen.

Op dinsdag 22 september heeft de Tweede Kamer ingestemd met de grondwetswijziging die het bindende correctieve referendum mogelijk maakt. Tegen waren VVD, CDA, DENK en SGP, de echte vrienden van de kiezers dus. Wat u niet bij de MSM hebt kunnen lezen – deze slippendragers van de coalitie en het partijkartel weten het niet of lieten het onvermeld – weten wij wel, dankzij Niesco Dubbelboer van Meer Democratie. In een vies spelletje stemden VVD, CDA, D66, ChristenUnie, 50PLUS en SGP namelijk in een Kamermeerderheid voor een amendement dat het referendum zo veel mogelijk ondermijnt.

Dus vergeefs tegen een referendum stemmen en de zaak verder maximaal saboteren. Als dat geen vuil spel is, een volksvertegenwoordiging onwaardig? Zijn ze bang voor de kiezer? Moeten de kiezers liefst ‘hun bek houden’? Je zou het haast denken. Het zijn kleuterschooltaferelen.

De juf besluit dat we met zijn allen een groot kasteel van blokken gaan bouwen, iedereen roept hoera, maar een groep ettertjes besluit samen om blokken uit het prachtige bouwwerk te trekken.

Bij het referendum gaat het politieke spelletje om een uitkomstdrempel, iets heel anders dus dan een opkomstdrempel. De uitkomstdrempel is een door slimme juristen bedacht foefje dat kans van slagen van het referendum aanmerkelijk kan verkleinen, je zou dit als machtspolitiek cynisme kunnen zien.

Op het laatste moment heeft de ChristenUnie een amendement ingediend om te zorgen dat er een uitkomstdrempel van 50% gaat gelden bij het referendum. Dit betekent dat een uitslag van een referendum alleen geldig is als de meerderheid die tegen stemt, tegelijk minimaal de helft van de opkomst bij de laatste verkiezingen omvat. Bij de laatste Kamerverkiezingen was de opkomst 82 procent. Dus als 60 procent bij een referendum vóór stemt, dan moet de opkomst bijna 70 procent bedragen om het referendum geldig te laten zijn: 60 procent van 70 procent is 42 procent, de helft van 82 procent is 41 procent, snapt u? Dat is in de praktijk een hoge en oneigenlijke drempel.

Net zo erg is hóe dit amendement aangenomen werd. De notoire tegenstanders van het referendum (VVD, CDA, SGP) hebben voor dit amendement van de ChristenUnie gestemd om vervolgens na aanname van het amendement, toch tegen de gehele referendumwet te stemmen. De stemming werpt ook een vreemd licht op het stemgedrag van D66. Zij hebben als ‘pro-referendum’ partij met de anti-referendumpartijen voor dit amendement gestemd. Als ze dat niet hadden gedaan, was het amendement niet aangenomen. Overigens stemde ook 50PLUS voor dit amendement, wat aantoont dat de liefde voor het referendum blijkbaar sterk hing aan de net vertrokken voorman Henk Krol.

Meer Democratie zegt het als volgt:

“Van uitkomstdrempels wordt wel eens gesteld dat ze – in tegenstelling tot gewone opkomstdrempels – minder snel leiden tot boycotacties (oproepen om niet te gaan stemmen). Maar ze hebben wel andere nadelen. Deze drempel is zo hoog dat de regering er vaak op zal gokken dat een eventueel referendum wel zal mislukken en ze toch hun zin doordrijven. Een andere tactiek is bewust geen campagne voeren, zodat burgers niet gemobiliseerd worden om te stemmen. Deze uitkomstdrempel geeft dus een prikkel om het publieke debat uit de weg te gaan.”

Een referendum is bedoeld als een versterking van de parlementaire democratie. De Staatscommissie parlementair stelsel (‘Remkes’) vindt dit ook: “De staatscommissie ziet het bindend correctief referendum niet als een verzwakking, maar veeleer als een aanvulling op de representatieve democratie.” Nederland kent een vertegenwoordigend stelsel en het referendum is een vorm van directe democratie. Lang was het idee dat die twee zouden botsen, niet bij elkaar zouden passen.

Zowel de Staatscommissie als de Raad van State zeggen nu dat het referendum – zoals voorgesteld – juist een versterking van ons parlementaire systeem vormt.

Omdat het voorstel een wijziging van de Grondwet vereist, is een gewone meerderheid in beide Kamers nu genoeg en na de volgende verkiezingen moeten beide Kamers met een tweederde meerderheid opnieuw hun steun betuigen.

Nederland krijgt hiermee wereldwijd gezien een van de hoogste drempels voor de geldigheid van referenda. En dat terwijl het om een beperkte vorm van referendum gaat. De grondwet, de monarchie, de begroting en de belastingen en – nu ook voor het eerst – internationale verdragen zijn uitgezonderd van referenda[1].

“Wij roepen de Eerste Kamer op om te eisen dat er geen of fors lagere drempels voor de geldigheid in worden opgenomen”, aldus Niesco Dubbelboer. De fracties die in de Tweede Kamer tegen de opkomstdrempel hebben gestemd, zijn in de Eerste Kamer vertegenwoordig met 42 zetels, een ruimte meerderheid, dus zij zouden het amendement kunnen afwijzen. Het wordt spannend welke politieke koehandel er in de Eerste Kamer nog gaat plaatsvinden bij de stemming over de referendumwet.

---

1. En daarmee tevens àlle besluiten die we op basis van EU-verdragen dienen in te voeren. Als de Nederlandse premier zich niet tijdig verzet in Brussel, is alle verdere verzet derhalve onmogelijk.

---

Meer over manoeuvres rond het bindend correctief referendum vindt u hier.