Gisteren zag ik op twitter de opmerking voorbij suizen, dat een referendum toch een links politiek idee was? Dat wàs het, en dat geeft een aanwijzing voor de werkelijke politieke achtergrond van referenda.

Want al waren referenda veertig jaar terug een links politiek idee, dat was in de tijd dat ‘links’ politiek altijd genadebrood eten moest. Dat, terwijl links vond het volk te vertegenwoordigen – in tegenstelling tot al die andere partijen die onder ‘valse’ voorwendselen en argumenten bij verkiezingen meer zetels wisten te scoren. Sinds het linkse denken het politieke landschap domineert – met dank aan de gehersenspoelde MSM – wil men er eigenlijk liever niet aan herinnerd worden dat men ooit voorstander van referenda was. Want de instincten van het volk zijn vanuit links perspectief onbetrouwbaar gebleken.

Dat de instincten van linkse politici over ‘het volk’ daarentegen gebaseerd waren op een idée-fixe met een ongezonde basis wil er bij dergelijke mensen niet in. Het komt ze namelijk niet goed uit, op dit moment. Hetgeen niet betekent dat men op links niet langer over een referendum na zou willen denken, maar dan alleen over een onderwerp dat men als veilig voor het eigen standpunt beschouwt. Bij rechtse partijen is dit overigens nauwelijks anders. Belangrijke noot die men niet uit het oog verliezen mag: middenpartijen zijn uit de aard van hun bestaan per definitie tegen referenda. Aangezien zij altijd bij regeren zijn betrokken, kunnen ze hun eigen obsessies ongestoord doordrukken. Ook daarmee alleen al kun je aantonen dat de VVD niet langer als ‘rechts’ kan worden beschouwd.

Referenda zijn bij uitstek een middel om door een regering genomen besluiten te corrigeren. Er zijn immers altijd punten die door een meerderheid gedeeld worden, maar die bij kabinetsformaties buiten de boot vallen in verband met het doordrukken van minderheidsstandpunten waaraan door noodzakelijke coalitiepartners wordt vastgehouden. Die dan in vredesnaam maar hun zin krijgen. Dat is de belangrijkste reden waarom een referendum een uitstekend supplementair democratisch middel kan zijn. Het laat het regeren over punten waarvoor een grote meerderheid is ongestoord over aan de grootste partijen, terwijl specifieke punten waarover regeringspartijen diep verdeeld zijn over aan een volksstemming.

Samenvattend: referenda zijn bij uitstek een geschikt middel voor partijen die een standpunt huldigen waarvoor een solide meerderheid beschikbaar is, maar dat in het kader van andere overwegingen ondergesneeuwd raakt. In de huidige situatie is het daarom niet meer dan logisch dat rechtse partijen voorstander van referenda zijn. Om dezelfde reden dat links en het midden er zich tegen verzetten: men heeft punten waarvoor eenvoudig meerderheden te fourneren zullen zijn.

In een politiek stelsel waar links en rechts elkaar regelmatig afwisselen als regering bestaat het probleem van een belangrijk punt dat liggen blijft vrijwel niet. In een coalitiestelsel is het een ingebakken gebrek waarmee we moeten zien te leven, maar waarvoor een referendum een perfecte oplossing biedt. Wie zich verdiepen zou in de Zwitserse politiek zal tot zijn verbazing ontdekken dat de regeringsposten worden verdeeld over alle grote partijen. Heikele strijdpunten kunnen via referenda worden opgelost, en de rest is alleen maar een kwestie van bestuurlijke techniek, en de algemene stemming in het land. Die algemene stemming laat zich tezijnertijd wel vertalen door een groeiende of krimpende partijaanhang, en wordt dus nooit acuut.