Een aantal maatschappelijke belangenorganisaties spant een kort geding aan tegen de regering over de wijze waarop deze herziening van de Sleepwet heeft aangepakt. Staatkundig levert dit een interessant dilemma op, waarvan ik voorspel dat de rechter er zijn vingers niet aan branden wil.

Elsevier bericht:

Nadat bij het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) een meerderheid tegenstemde, paste het kabinet de zogenoemde ‘Sleepwet’ aan. Maar die veranderingen gaan diverse maatschappelijke organisaties niet ver genoeg. Via een kort geding willen zij uitstel van de invoering, zodat het parlement zich er eerst over kan buigen.

Het echte probleem is hier dat de wet op het raadgevend referendum (WRR) beter in elkaar zat dan hoe de regering er mee om gaat. Volgens die WRR kan de regering na een negatief advies van de bevolking slechts twee dingen doen: de wet terugtrekken of het advies van de bevolking negeren (de Buma-optie). In plaats daarvan heeft de regering er opnieuw (!!, dit gebeurde ook na het GeenPeil-referendum over Oekraïne) voor gekozen haar eigen interpretatie van het referendum in een aanpassing te verwerken.

Nadat een meerderheid bij het referendum op 15 maart tegen de nieuwe Wiv had gestemd (ruim 49 procent tegen, ruim 46 procent voor), maakte minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) bekend de wet te zullen ‘aanscherpen’.

Staatkundig is dit prutswerk: een regering heeft zich aan de wet te houden. Een vrije interpretatie van wetgeving is iets voor dictaturen.

Wat het vooral zo lastig maakt er tegen in te gaan, is dat Nederland een Grondwet heeft die slechts na een lange weg met tweederde meerderheid kan worden gewijzigd. Maar de praktijk is dat de beide Kamers van het parlement met een gewone meerderheid van desnoods de helft plus één die Grondwet in de praktijk opzij kunnen schuiven zonder dat er sancties van een ander lichaam binnen de staat tegenover staan. Een corrigerend mechanisme ontbreekt. Ergo, de werking van de Grondwet bestaat bij de gratie van een gewone meerderheid.

Dat geldt mutatis mutandis ook voor de regering en haar onderworpenheid aan gewone wetgeving. Zolang 76 stuks klapvee in de Tweede Kamer de regering steunen, is er niets dat iemand er aan kan doen. Hier doet zich het gemis aan een Constitutioneel Hof in Nederland pijnlijk voelen. Wie het oneens is met de wijze waarop de regering zaken aanpakt moet naar de gewone rechter.

En die gewone rechter zal maar al te vaak besluiten dat vanuit de competenties van het recht en zijn ambt geredeneerd, er geen rechtvaardiging bestaat over de regering en wetgeving te kunnen oordelen. We kunnen er dus veilig van uitgaan dat de rechter zichzelf ook in deze kwestie niet ontvankelijk zal verklaren.

Komt er een andere uitspraak, dan komt de constitutionele kloof in de Nederlandse staatkundige huishouding aan de oppervlakte. Die constitutionele kloof wordt altijd zo veel mogelijk onder het tapijt gehouden, maar wordt het niet eens hoog tijd dat dit fundamenteler wordt geadresseerd?