Ilse van Zeeland besprak de bundel Waarom haten ze ons eigenlijk op haar FB-pagina. Met haar toestemming nemen we hem hier graag over.  De titel is precies de vraag die Jeroen Pauw stelde in zijn tv-programma pal na de aanslagen op vliegveld Zaventem en de metro te Brussel op 22 maart 2016.

Dit boek is een interessante staalkaart van het huidige islamdebat. Het benadert de vraag ‘waarom haten ze ons eigenlijk?’ vanuit verschillende invalshoeken (waarbij ‘ze’ over het algemeen wordt opgevat als de islamitische terroristen).

Wat mij betreft springen de stukken van Sam en Wim van Rooy, alsmede het interview met Malika Sorel er in zeer positieve zin uit. Zij durven te zeggen wat er echt gebeurt, het is voor mij een en al herkenning. Daartegenover staan stukken van arabist Jan Jaap de Ruiter, Halim el Madkouri en in mindere mate Gert Jan Geling, in de kantlijn staan daar bij mij voortdurend vraagtekens, ‘niet waar!! zie koran vers…, ja dahaag!‘ bij. Wat zij doen, is precies wat Wim van Rooy signaleert: op een theoretisch-intellectuele manier proberen te komen tot wat dan een Europese of gemoderniseerde islam zou moeten zijn, terwijl de bronnen van de islam het letterlijk op elke pagina tegenspreken.

Jan Jaap de Ruiter maakt het wat mij betreft echt het allerbontst: hij gaat iedere keer terug naar een soort vermeende droomperiode van de ‘profetische tolerantie van weleer’. Als ik dat lees, wil ik het uitschreeuwen: WIJS MIJ DIE AAN in de bronnen en in de eerste paar honderd jaar van de islamitische geschiedenis, onder de profeet en de rechtgeleide kaliefen na de profeet. Dat kan hij niet, daar ben ik van overtuigd, maar desondanks blijft hij er koppig in geloven.

Net zoals hij (zijn eigen woorden) ondanks alles ‘een hardcore believer blijft in de combinatie islam – democratie’. Moslims en democratie zijn best verenigbaar, de islamitische bronnen en democratie zijn dat niet en daarom zit de islamitische wereld vast in een loop: iedere (kortstondige) opleving van democratie (zie de Arabische lente) wordt gekaapt door de islam die in het machtsvacuüm springt, waarna een dictator weer zal ingrijpen. Sam van Rooy omschrijft die dynamiek in zijn stuk als volgt: kiezen tussen de pest en de cholera, een min of meer seculiere dictatuur enerzijds of een kalifaat anderzijds (of iets dat daartussen ligt).

Diezelfde Sam van Rooy wijst ook zeer terecht op het volgende: het is niet omdat iets plaatsvond in de islamitische wereld dat het dankzij de islam was. Filosofen en vrijdenkers die nu in het westen altijd worden genoemd als het gaat over de islam, Averroes en Avicenna uit de zogenaamde bloeiperiode van de islam, werden in werkelijkheid door hun toenmalige kaliefen vervolgd als ketters en moesten vluchten.

Een ander punt waar ik me groen en geel aan erger, en wat zelfs de meest geschoolde arabisten blijven gebruiken, is het onderscheid tussen ‘islam’ en ‘islamisme’. Gert Jan Geling, bijvoorbeeld, wil steeds blijven vasthouden aan dit onderscheid.

Toegegeven, we zien natuurlijk MOSLIMS die islam en democratie willen combineren in een seculiere staat, en daartegenover MOSLIMS die de sharia willen (wat dan in de huidige terminologie de islamisten zijn). Maar opnieuw: wijs me aan in de bronnen, waar hem het onderscheid zit tussen islam en islamisme. De profeet Mohammed was dan geen moslim, maar een islamist.

Echter, Gert Jan Geling wil ons doen geloven dat het ‘islamisme’ een relatief nieuw fenomeen is, ontstaan bij Sayid Qutb en Hasan Al Banna, de moslimbroederschap en nu bijvoorbeeld weer in Turkije. Hij claimt dat de term ‘islamitische staat’ in de oorspronkelijke bronnen niet voorkomt.

Wat hij niet erkent, is dat dit ‘islamisme’ tot de kern van de islamitische bronnen behoort, jihad om de islam te verspreiden en de sharia zitten ingebakken in een systeem dat het niet toelaat om met iets anders dan de goddelijke wetten te regeren en dat zijn heerschappij wil uitbreiden tot iedereen onder de islam leeft. Dit is wat de profeet Mohammed zelf predikte en wat de Koran zelf pagina na pagina herhaalt. Voor alles gingen de gelovigen naar Mohammed, ze konden nergens zelf over beslissen, het was aan Allah om te beslissen, effectief dus een theocratie. Tuurlijk, het concept ‘staat’ bestond toen nog niet, maar effectief was het een islamitische staat. De opvolging van Mohammed was aan de kalief, ook weer theocratie dus, geen democratie, geen mensenwetten. Hoe Gert Jan Geling dan op het idee komt dat de islamitische staat en het ‘islamisme’ een nieuwe uitvinding zijn, is beyond me. De ‘islamisten’ van nu leven simpelweg de Koran strikter na.

Islam – islamisme is handig waar het gaat om het beschrijven van de verschillende groepen moslims die er absoluut ook zijn, niemand zegt dat dat niet zo is. Maar om tot de kern van het probleem te komen, en dus tot een oplossing, lijkt het me juist een heel gevaarlijke begripsverwarring. De gemiddelde leek weet heel weinig van de islam, en wordt met al deze verschillende begrippen (salafisme, wahabisme, jihadisme, islamisme) in de waan gelaten dat het allemaal dingen BUITEN de kern van de islam zijn. Sterker nog, er wordt meestal beweerd dat die kern van de islam vredelievend en tolerant is. En dat we het probleem dus op kunnen lossen zonder aan de kern van de islam te komen, dat we de islam moeten ‘terugveroveren’ op de extremisten. Welnu, dat is al 1400 jaar niet gelukt.

Het is dus ongetwijfeld een leuke hersenoefening, als het niet was tegengesproken door de geschiedenis, en als het niet zo verdomde actueel en urgent zou zijn. Dit is niet zomaar een leuke theologische exercitie, dit raakt aan hoe we omgaan met de islam en aan onze toekomst.

---

Bijdragen van Paul Cliteur, Floris van den Berg, Geert Waling, David Pinto, Kleis Jager, Wim van Rooy, Youssef Azghari, Sebastien Valkenberg, Simon Admiraal, Machteld Zee, Jan Jaap de Ruiter, Sam van Rooy, Gert Jan Geling, Izz ad-din Ruhulessin, Halim Al-Madkouri, Manfred Wolf, Frits Bosch.

Circa 400 pagina’s –
ISBN 9789492161260 –
€25,00
Bestellen kan hier