De linkse kerk als begrip heeft in Nederland een lange geschiedenis. Dat is opmerkelijk, aangezien er geen sluitende definitie van wat links is bestaat. We weten vooral instinctief wat ‘links’ in houdt.

De eind mei door Syp Wynia en Henk-Jan Prosman gepubliceerde bundel ‘De linkse kerk’ bundelt veertien artikelen van twaalf auteurs over de verlinksing van protestants-gereformeerde kerkelijke partijen sinds de jaren zestig van de 20e eeuw. De auteurs grijpen elk diverse onderwerpen aan om te schetsen hoe die transformatie plaatsvond – soms tegen de uitdrukkelijke stemming onder de gelovigen in. Geestelijke en politieke voorgangers bleken zich hieraan weinig gelegen te laten liggen, en de verlinksing zette middels salamitactieken doodgemoedereerd door.

Dat heeft ook veel te maken met de vraag of god bestaat. Roelof Bouwman meldt in zijn afsluitende artikel dat een zesde van de huidige predikanten en dominees niet gelooft in het bestaan van een god of opperwezen. Uiteindelijk blijkt dat ook consequenties te hebben gehad voor de manier waarop de verlinksing plaatsvond. Bij lezing viel me direct op dat er geen sprake was van een langzame evolutie van klassieke rechts-kerkelijke standpunten naar een progressieve wereldvisie.

Kenmerkend voor de hele omslag is dat de Nederlandse gereformeerden van de ene dag op de andere extreemlinkse standpunten begonnen te huldigen die sterk identificeerbaar zijn met het communisme, zoals dat zich eind jaren zestig en zeventig in Nederland manifesteerde. U begrijpt, dat voor het identificeren van communistische gedachten geen definitie van wat links precies is is benodigd. Maar artikel na artikel, onderwerp na onderwerp, kenmerkte zich door sterke communistische invloeden die het kerkelijk denken gaande de decennia op haar kop zette.

Overigens is de uitdrukking kerkelijk denken ietwat misleidend. We hebben het voornamelijk over de predikanten en politiek geïntereseerde loten aan de kerkelijke stammen. Een opmerkelijk groot deel van deze mensen stemt zelfs GroenLinks – dit in tegenstelling tot het doorsnee kerkvolk dat een heel wat gemiddelder keuze maakt indien dat naar het stemhokje trekt. Roelof Bouwman ziet daarin een reden voor de verminderde gelovigheid en kerkkeuzes in Nederland, en het leeglopen van kerkgenootschappen. Mij lijkt dat sterk: het afkalvend geloof is eerder een maatschappelijk dan een politiek proces. Het groter worden van de wereld kon niet anders dan gevolgen hebben voor het geloof in Gods rol in de wereld.

Er is nog een andere factor die het de gereformeerden niet makkelijker heeft gemaakt hun stamverbanden intact te houden.. Dat is dat van de gemeenschappelijkheid in een groter wordende wereld. Van oudsher klitten de gereformeerden in maatschappelijke clubs sterk samen, maar de maatschappelijke individualisering na 1960 heeft daar overtuigend de bijl in gezet. Politieke overtuigingen zullen een sterkere rol zijn gaan spelen in de keuze voor vrienden en kennissen dan voorheen – met name tijdens perioden dat men ver van huis een opleiding volgde.

Dat wijst ook de weg die de gereformeerden vermoedelijk zullen gaan. De vermenging en desintegratie van hun maatschappelijke organisaties zullen ze niet overleven, tenzij die zich bevinden in een hen verder vreemde omgeving, die hen weer samendrijven kan. Maar op eigen kracht zie ik geen herstel meer mogelijk, en dit boek illustreert waarom niet.

De meeste vroegere kerkgangers hebben zich ingekapseld met extreemlinkse overtuigingen, en zijn zich daar thuis gaan voelen. De ontwikkelingshulp blijkt daarbij een grote factor te zijn, die de band met de ongelovige goegemeente sterker maakt dan die met medegelovigen. Ook het ongemak van liberale overtuigingen versterkt dit eerder dan dat het een uitweg biedt.

---

De Linkse Kerk – onder redactie van Syp Wynia en Henk-Jan Prosman met bijdragen van: Jan-Jaap van den Berg, Wim Berkelaar, Theo Boer, Martin Bosma, Roelof Bouwman, Johann Grünbauer, Jaap Hanenkamp, Bas Hengstmengel, Rimko van der Maar, en Ad Prosman.

Hoe Calvinistisch Nederland steeds dezelfde afslag neemt

UItgeverij Blauwburgwal

ISBN: 9789461853226

Mei 2022

€23,50

Bestellen zonder extra verzendkosten kan hier..