Nu het eerste stof rond het vertrek van Hero Brinkman uit de PVV-fractie is neergedaald, is het tijd om ons af te vragen wat het volgende hoofdstuk gaat worden. Tot nog toe hebben vrijwel alle belanghebbenden zich gericht op de politieke consequenties voor het voortbestaan van het kabinet, maar wat ontbreekt is een analyse van de positie waarin Brinkman zichzelf politiek gemanoeuvreerd heeft, en hoe hij verder moet.

In de eerste plaats is daar de vraag hoe toevallig het moment van de breuk was. De gebeurtenissen suggereren een hoge kans op een opvlieger van chagrijn, wat zou ondergraven dat het een bewuste strategische keuze voor opstappen van Brinkman was. Vooralsnog lijkt dit het onvermijdelijke hoogtepunt van een duel tussen twee primadonna’s.

Voor de opties die Brinkman open staan wat betreft zijn politieke toekomst is dit van belang, omdat het op zijn minst de suggestie wekt dat het vertrek van Brinkman door de top van de PVV werd geprovoceerd. Bijvoorbeeld: dat door dat vertrek de door Brinkman zo sterk bepleite PVV-jongerendag niet zal plaatsvinden zal Geert Wilders bepaald niet rouwig maken.

Maar als we naar de toekomst kijken, wat zijn de opties van Brinkman? Aansluiting bij de VVD (of welke andere partij dan ook) kunnen we afschrijven. Niet alleen willen ze hem niet, maar door zijn zoeken èn meenemen van medestanders in de Staten van Noord-Holland, heeft hij zijn handelen verder beperkt, tot het starten van een nieuwe partij. Maar de geruchten zondag rond een overstap van andere PVV’ers naar de groep-Brinkman lijken me erg prematuur, al was het alleen maar vanwege de nog onbekende richting die Brinkman zal gaan nemen.

Brinkmans profiel is diffuus. De peiling van Maurice de Hond afgelopen zondag illustreerde dat. Nu moet uit de aard van de zaak een afsplitsing iets extra’s bieden, waar het origineel in de ogen van de kiezer mankementen vertoont. En dat beschouwend, zijn de mogelijkheden van Brinkman uiterst beperkt. Tot nog toe heeft hij weinig meer te bieden dan zichzelf als verslagen leiderschapskandidaat.

Tussen PVV en VVD is geen ruimte voor overleving. Het is de plek waar Rita Verdonk haar Waterloo vond, iets wat het meest duidelijk werd in de gemeenteraadsverkiezingen van 2010. En niemand gelooft dat op die plek nu meer ruimte voor een nieuwe beweging is dan een paar jaar terug. Qua politiek profiel is dit echter het natuurlijke terrein van Hero Brinkman.

De alternatieven zijn concurreren met het CDA en de SGP. Maar Brinkman is voor CDA’ers tot nog toe door zijn wispelturige en individualistische aanpak heel onaantrekkelijk, iets wat om iets andere redenen ook geldt voor de per definitie honkvaste SGP-stemmers. Dan is er nog een kleine stroom kiezers die vanaf linkse partijen de stap naar de PVV te groot vinden. Een stepping stone-partij kan mogelijk in de peilingen enige aanhang verwerven, maar zal bij verkiezingen de Tweede Kamer niet halen.

En dan is er nog de laatste mogelijkheid: het vinden van nieuw politiek land, in de woestenij rechts van PVV en VVD. Doordat Brinkman bij zijn afscheid van de PVV haar fixatie op de islam hekelde, kunnen we een dergelijke aanpak uitsluiten. Brinkman zou zich dus specifiek moeten richten op de manier waarop het landsbestuur omgaat met de inrichting van het dagelijkse leven, en daarin aanmerkelijk hardere uitspraken doen dan zowel VVD als PVV.

Het is moeilijk, maar niet onmogelijk. De uithaal vorig jaar van Brinkman naar het dragen van hoofddoeken in openbare gebouwen en openbaar vervoer tonen aan dat ook hijzelf in staat is tot het soort retoriek die hij Geert Wilders verweet, vorige week. Maar, de belangrijkste vraag is niet of Brinkman er zelf toe in staat is, doch in hoeverre hij kiezers weet te overtuigen dat hij op dit punt daadwerkelijk meer kan bereiken dan iemand als Geert Wilders.

Wat maakt de keus voor een mogelijke hard-rechtse koers van Brinkman zo interessant? Het zal ons een beeld geven van de rek die er nog is om verder naar politiek rechts te verschuiven. De mars naar rechts is al een tijd lang gaande, maar er valt nog steeds niet veel te zeggen over waar dat eindigen gaat. Brinkman is de spreekwoordelijke kanarie in een kolenmijn. En als hij politiek wil overleven, is dat een kans die hij nemen moet.

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.