Terwijl volgens een aantal peilingen de PVV iets wegzakt, lijkt de hysterie rond de persoon Wilders Fortuyniaanse vormen aan te nemen. Hoe staat de PVV er politiek voor bij het publiek?

Dat in de ‘nationale’ media een stevige campagne tegen de PVV woedt is een gegeven – dat is al jaren zo. Dat die campagne tijdens de aanloop naar verkiezingen in de overdrive gaat is evenzeer bekend. Omdat Geert Wilders maar zelden in de openbaarheid komt, zijn zijn aangekondigde publieke verschijningen geen automatisch betrouwbare graadmeter voor zijn populariteit. Maar of de peilingen dat wel zijn?

Als je af kunt gaan op de hysterie van de afgelopen tijd – bij bezoeken van Geert Wilders aan Spijkenisse, Volendam en gisteren aan Breda waren meutes mensen op de been – zit het met zijn populariteit wel snor. Mensen willen hem niet alleen zien, maar ook toejuichen. Anoniem in een menigte is dat sociaal altijd te verantwoorden – nog steeds is het uitspreken van je sympathie voor de PVV voor veel mensen onacceptabel, en verlies je er vrienden mee die niet meer met je gezien willen worden.

Na de volgende oorlog zullen veel mensen sociale herstelwerkzaamheden moeten verrichten.

Het liveblog dat het Brabants Dagblad gisteren bijhield van het bezoek aan Breda gisteren geeft van het hele spektakel een goed beeld: rijen mensen die in de stromende regen een glimp van Wilders willen opvangen. Dat heeft ook iets ontroerends, want veel van de mensen die er staan zien in Geert Wilders wel degelijk hun laatste hoop. Mogelijk niet eens omdat ze het in alles met hem eens zijn, maar wel omdat een definitieve doorbraak van de PVV het politieke discours open kan breken. Dat het probleem van immigratie en islam sociaal eindelijk besproken kan worden zonder direct een stigma op te lopen.

Media hebben de afgelopen twintig jaar een verstikkend cordon opgeworpen rond zelfs maar de mogelijkheid te praten over een probleem dat steeds nijpender wordt, en waarvan verstandige mensen wisten dat het niet weg zou gaan. Het gebrek aan sociale antenne bij veel politici verhindert hen te begrijpen wat mensen bezig houdt – hun eigen insteek is immers dat wat zij zelf doen het beste voor mensen is? Dat is op zichzelf al een geloof. Dat politici in zichzelf geloven is noodzakelijk om goed te kunnen functioneren in de slangenkuil die Den Haag nu eenmaal is, en altijd zijn zal. Maar het gebrek aan reflectie die vanuit de media komt omdat die zo mogelijk nog sterker gespitst zijn op de sociale controle van de bevolking maakt hen het werk onmogelijk – en ze beseffen dat niet eens. Veel politici van gevestigde partijen spellen de kranten, maar verder zien ze alleen de weldenkende mensen binnen hun partij of op familieverjaardagen. Jammer genoeg worden Nederlandse families steeds kleiner.

En altijd kom je weer terug op de rol van de media. De kuddegeest onder journalisten is nefast voor elke kritische beschouwing en er valt weinig tegen te doen. Men heeft elkaar in een houdgreep, maar niemand merkt op dat het drijfzand hun lippen steeds verder nadert. Daar zit ook de zwakke plek van veel peilingen. Deels worden zij gebaseerd op analyses van de antwoorden die men te zien krijgt, en daar zit teveel interpretatie in. Dan krijg je op onverdachte momenten en uit onverdachte hoeken peilingen als deze:

Is dit een reëel beeld? Ik betwijfel het. Zelfs als beeld van de kijkers van HvN vermoed ik dat het niet representatief is. Maar het laat wel iets anders zien: het publiek van HvN ziet deze verkiezingen als strijd tussen de PVV en D66. Misschien niet eens de partijen, maar hun gedachten. D66 wordt gezien als de vlaggendrager van de Regentenpartijen, de SP krijgt stemmen van de oude sociaaleconomische tegenstelling voor wie dat primair van belang is en het CDA is de stem van fatsoenlijke gematigdheid. De rest zal mogelijk veel meer stemmen krijgen, maar wordt als minder relevant beschouwd. Hun meningen doen er niet toe.

In hoeverre peilingen nog betrouwbaar zijn voor het stemgedrag volgende week kun je met geen mogelijkheid voorspellen. De grote klap zal aanstaande maandag vallen, in het debat tussen Rutte en Wilders. Tot die tijd zul je niet meer zien dan wat intenties en een gevoel. Daarna één dag om alles te laten bezinken, en dan stemmen. We werken naar een climax toe, en de schommelingen zouden enorm kunnen zijn. Of niet. Maar ik voorspel: maandagavond zit heel Nederland aan de buis gekluisterd.

Dat zou eigenlijk alles moeten zeggen in een tijd waarin politiek wel degelijk leeft en heel belangrijk gevonden wordt, maar weinigen zich sociaal gezien voldoende zeker voelen er in het openbaar over te praten. Het piskijken van de peilers is hetzelfde als altijd – ze baseren zich op vage intenties die niet stevig geworteld zijn in diepe overtuigingen. Als voorspelling voor wat er volgende week uitkomt daarom volkomen onbetrouwbaar. Want dat er heel wat broeit is iedereen kristalhelder.