De wijze van opereren van zowel PVV als FvD tijdens GRNL2018 was vooral met het oog op de toekomst interessant. De huidige gevolgen waren dat eigenlijk minder.

Het succes van het FvD in Amsterdam – waar de derde zetel met hangen en wurgen binnenkwam na eerder hoger te zijn gepeild – gaf sommige commentatoren het gevoel dat alle voorgaande commotie het FvD toch stemmen had gekost. Zou het? Stiekem krijg je er het gevoel bij dat de echo van Pim Fortuijn in 2002 in Rotterdam meegewogen werd. Maar Amsterdam is Rotterdam niet, al was het maar omdat àlle autochtonen die die stad bewonen zichzelf als hoogopgeleid beschouwen. Dat dat iets doet met de perceptie van de wereld om je heen blijkt vaker. Het is hoogstvermoedelijk de reden dat de PVV er nooit aan begon in de hoofdstad mee te doen.

In Rotterdam bewees de PVV de wijsheid van het eerdere besluit de stad aan Leefbaar te laten. Wellicht dat de alliantie van FvD en Leefbaar op papier landelijk dreigend leek en de PVV zich geroepen voelde te reageren? Maar landelijke verkiezingen leveren andere resultaten op dan lokale, en Rotterdam was daar afgelopen jaren hèt voorbeeld van. En nog steeds, welbeschouwd. Dat Leefbaar in Rotterdam 3 zetels inleverde had minstens zoveel te maken met het wegvallen van de PvdA als serieuze tegenstander; de alliantie met het FvD zal niet meer dan een halve zetel hebben gescheeld, en was dus verwaarloosbaar. Het matige resultaat van de PVV was dat niet, maar werd mede veroorzaakt door een lijsttrekkersdrama vroeg in de campagne, waarna de nieuwe lijsttrekker lang onzichtbaar bleef.

Dat lijsttrekkersdrama illustreert als weinig anders de zeer ernstige wijze waarop de PVV sinds haar entree in de Tweede Kamer is bejegend. Door de partij te demoniseren en vertegenwoordigers vrijwel een beroepsverbod op te leggen (herinner u vorig jaar de zelfgenoegzame rechters die verklaarden vanzelfsprekend nooit iemand als rechter te nemen die PVV zou willen stemmen) is men er in geslaagd een situatie te creëren dat niemand de PVV vertegenwoordigen wil. Sociaal is dat immers zelfmoord, en dat begint al met dat je in een breed gezelschap nauwelijks kunt zeggen dat je er op stèmt.

De effectiviteit van de demonisering van de PVV werd nog het meest overtuigend gedemonstreerd met het succes van de ledenwerving van het FvD. Hoewel dat niet betekent dat de PVV indien de mogelijkheid bestond net zo snel net zo veel leden zou hebben kunnen inschrijven, was de opluchting lid te kunnen worden van een partij die dingen benoemt voor wat ze zijn ontzaglijk groot. De bekende effecten met leden die direct te veel van de leiding wilden bleven niet uit, maar kregen nooit de scherpe randjes die bij de PVV verwacht konden worden.

Om die reden was de werving van kandidaten voor deze raadsverkiezingen voor de PVV een gevecht bergopwaarts. Door de beperkte omvang van vertrouwd kader dat die kandidaten werven moest en een nog beperkter aanbod van geschikte kandidaten waren ongelukken niet uit te sluiten. Die kwamen er dan ook. Maar die ongelukken alleen te wijten aan de PVV – zoals in de pers maar al teveel gebeurt, en nog meesmuilend ook – is niet meer dan wentelen in het eigen slijk. Daarnaast was de behoefte aan gevestigde lokale partijen zich onder het PVV-vaandel te scharen minder groot dan zij vier jaar terug leek. Ook dat is logisch: een eenmaal gevestigde lokale partij laat zich niet plotseling voorschrijven wat haar programma wordt. Hen vervolgens uit gevestigde posities verdrijven is nog minder makkelijk, zeker niet omdat dergelijke partijen eerder een logische partner waren geweest.

De keus voor een beperkt aantal gemeenten is niet alleen een uitbreiding van beschikbaar talent, maar ook een leerproces voor verdere expansie van de PVV. Te laat, omdat het FvD haar zal overvleugelen? Dat lijkt me een nogal Amsterdamse blik op de wereld. De uitbreiding van de PVV bij deze raadsverkiezingen valt eigenlijk het best af te zetten tegen de successen van DENK ditmaal. DENK is een logischer antagonist voor de PVV dan het electoraal-parasitaire D66. Waarbij niet alleen opvalt hoe gelaten de komst van DENK wordt begroet, in tegenstelling tot die van de PVV, maar ook hoe goed georganiseerd de DENK-machine al is.

Dat het succes van de PVV minder groot is dan het vier jaar geleden had kunnen zijn zegt me niet veel. Het is vooral een verandering van strategie, die onvoldoende wordt beseft. De PVV bereidt zich met een mars door de instituties voor op een langer bestaan dan alleen in de regering komen om zichzelf na voldoende succes op te heffen. We zullen zien waar dat eindigen gaat, maar ook voor de PVV waren GNL2018 succesvoller dan men op het eerste gezicht zou kunnen denken.