Asha ten ‘Broeke is ‘wetenschapsjournaliste’ en schrijft vaak stukjes in de Volkskrant. Haar poging de zaak eens van een andere kant te bekijken was lofwaardig, maar mislukte jammerlijk. Heel pijnlijk ook.

Wat er pijnlijk is aan de jammerlijke mislukking van het door haar gestarte experiment zal ik gaandeweg dit stukje verduidelijken, maar laten we beginnen met de aanvankelijke opzet: die was lovenswaardig. Ten Broeke dompelde zich een paar dagen onder in een voor haar totaal vreemd discours, en begreep daaruit wèl hoe je een totaal ander wereldbeeld krijgen kon dan dat van haarzelf.

Volgens mij zijn Wilders, Trump, Le Pen en consorten de nieuwe fascisten. Ik sluit me aan bij Oxford-historicus James McDougall, (..) Wat mis ik daardoor? Wat ontgaat me? Om erachter te komen, besloot ik tot een experiment (..) Het was bevreemdend. Luisteren naar Alex Jones van Infowars is alsof er een verwarde man bij je op de bank zit. Volgens De Telegraaf zitten we collectief dik in de puree: over integratie is het pessimisme troef, en de moslims komen ook nog Kerst afpakken. Op Twitter is Wierd Duk ineens de stem der rede.

Jaja, het is ernstig anders in die nieuwe filterbubbel. Ik zal niet al te onaardig sneren naar de manier van name-dropping waarmee ze zichzelf postuleert als navolger van de redelijkheid, noch over de weinig subtiele wijze waarop ze mensen die proberen het nieuws objectief te verslaan wegzet, dat zijn allemaal ontwenningsverschijnselen. Het is niet eenvoudig de veiligheid van je eigen bubbel los te laten en daarover verslag te doen, zonder direct te worden gezien als overloper. Dat een paar dagen onvoldoende is om te snappen wat er gebeurt, soit. Je kunt nu eenmaal geen wonderen verwachten waar wonderen weigeren plaats te vinden. Een pijnlijk filmpje (het is inderdaad bijzonder misselijkmakend) wordt prompt gerubriceerd als ‘misschien waar’, wat een bepaalde herkenbaarheid heeft.

Maar dat is allemaal niet waar het mis gaat. Dat gebeurt pas tegen het einde:

Verwar mijn begrip niet met instemming. Dat verzetsidee klinkt misschien nobel, maar het drijft op het ontmenselijken van moslims. Moslims zijn in de anti-islambubbel geen vaders, moeders en kinderen, ze zijn ‘De Grote Dreiging’. En dat, wil ik tegen Wouter zeggen, is zowel gevaarlijk als zinloos. Gevaarlijk, omdat die manier van denken precies is wat fascisme mogelijk maakt. En zinloos, omdat honger naar liefde en veiligheid nooit kan worden gestild door haat en angst.

Het zijn allemaal óók gewone mensen, waar haar fictieve gesprekspartner zulke problemen heeft. Gewone mensen, die gewone dingen willen. En inderdaad zijn er mensen die het anders bekijken en doen, maar die zijn betreurenswaardig verward. Haar ‘Wouter’ heeft wat betreft Asha ten Broeke dus recht op zijn eigen mening, maar de hare zal het niet worden. Dat mag, allemaal. Maar als we naar de wetenschappelijke aanpak van dit verhaal kijken valt iets op: Asha ten Broekes aanpak is heel postmodern, door uit te komen op verschillende meningen. Iets waarop iedereen natuurlijk recht heeft, maar dat betekent niet dat het een goede mening is.

Dit is geen wetenschap maar apekool. Het mist op pijnlijk flagrante wijze de basis van het zich ontwikkelende ongenoegen.

Een wetenschapsjournalist zou moeten beseffen, dat voor dergelijke zaken de basis is dat het niet gaat om het ontwikkelde ongenoegen, maar om waarom dat ongenoegen zich ontwikkelde. En hoe werkt dat, voor mensen als haar ‘Wouter’? Die kijken naar het nu, en vergelijken dat met wat zij zich herinneren van, pakweg, tien of twintig jaar geleden. Met de resultante voor ogen ontstaat dat grote ongenoegen verder vanzelf, zeker als je die ontwikkelingen gewoon ziet doorgaan. Je schrikt je eenvoudig dood.

Veel optimisten beschikken over een slecht geheugen of doen het bij voorkeur zonder historisch besef. Maar wat is de Δ-waarde van al die veranderingen? Dat is waarom het gaat, en die is gigantisch. Dat maakt dat mensen tot wie dit besef is doorgedrongen zich liever laten informeren over de verdergaande negatieve veranderingen waarover ze zich druk maken dan over obligate praatjes over honger naar liefde en veiligheid die nooit kunnen worden gestild door haat en angst.

Het zal Asha ten Broeke vermoedelijk hooglijk verbazen, maar ook de mensen die het door haar verfoeide en bevreemdende discours volgen zijn in staat tot liefde, maar ze maken zich zorgen over de manieren hoe je die zeker stellen kunt. Liefde moet van twee kanten komen, voor oorlog hoeft maar aan één zijde behoefte te bestaan. Het is het soort ontkenning waarin de Ten Broekes van deze wereld grossieren, en die slechts kan worden opgelost door een botsing met de werkelijkheid, waar het probleem zit. Zoals haar column laat zien is er voor haar geen andere weg dan een botsing met iets dat zich verder niet ontkennen laat, waardoor de terugweg naar haar eigen bubbel wordt afgesneden. Tot die tijd blijft het rozige prietpraat, iets wat je ons allemaal gunnen zou, als het er in zat. Je zou willen dat je zo naïef kon zijn.