Drie maanden voor de verkiezingen is achter de schermen de gevestigde Nederlandse politiek in volledige paniek. Terecht, ook nog.

De laatste peilingen laten geen herstel zien van de PvdA (nu op 7 zetels), een belangrijker hoeksteen van het bestel dan u zich vaak realiseert. Ook als men dankbaar was dat men de partij buiten een regeringscoalitie laten kon, was ze op de een of andere manier altijd aanwezig als ijkpunt van ‘een gevoel onder de bevolking.’ Ondanks dat de PvdA al jarenlang aantoonbaar haar voeling met de samenleving kwijt is geraakt, werd zij door andere politici nog altijd gezien als de meest logische vluchteuvel voor ontevreden kiezers. De uitslag in 2012 leek dat opnieuw te bevestigen; een conclusie die hand in hand ging met de hoop dat de PVV over haar hoogtepunt heen was.

De act die VVD en PvdA in de aanloop naar de verkiezingen van 2012 tezamen opvoerden was een knap kunststukje van spindokters en misleiding van het electoraat. Wat men minder goed leek te beseffen, is dat het een van de laatst benodigde aanwijzingen was die men de kiezer nog te geven had. Dat de oude (Regenten)partijen die zich op een kluitje in het politieke midden verzamelden, onwillig zijn de sociale en politieke crisis waarin deze partijen Europa en zichzelf hebben gebracht aan te vatten moest voor veel mensen eerst metterdaad worden bevestigd. En ziet! Amper waren de verkiezingen voorbij of VVD en PvdA tikten met speels gemak een kabinet in elkaar waarbij ze elkaar onverdunde partijpunten gunden. Een verwacht proces van maandenlang schipperen over twee decimalen achter de komma verdween als sneeuw voor de zon.

Er waren meer redenen. Asielmigratie, euro en EU, de onveiligheid op straat en de politieke onwil daaraan iets te doen. Het adagium van bovenaf bleef: bek houden. En begin dit jaar kwam daarin een nieuw hoogtepunt tot ontwikkeling: Wildersproces2. Het schijnt tot de vaderlandse elites maar niet te willen doordringen dat de man in de straat eenvoudig door de franje en smoesjes heenkijkt. Het is een onverwacht talent van mensen die zich niet laten afleiden door het proces tussen start en finish; een proces waar vele ‘hogeropgeleiden’ in verzuipen en daarom de uitkomst maar laten voor wat ze is. Wie een martelaar maakt van een politicus om wat hij of zij zegt, stelt hem prominent kandidaat om de verkiezingen te winnen. Zeker tegenover een ontzettend gewantrouwd kabinet.

De sociale Europese crisis ontwikkelde zich met een snelheid die zelfs de meest grote pessimisten niet hadden kunnen voorzien; de manier waarop de Europese elites daarop reageerden was opnieuw een argument tegen voortgezet vertrouwen in traditionele leiders. Dat deze zich nu in bochten beginnen te wringen waarvoor de PVV eerder al de choreografie schreef, betekent een bevestiging van het gelijk van die partij. De optie het nog maar eens met Mark Rutte te proberen is daarmee van tafel. Als erkend beroepsleugenaar heeft Rutte zich buiten de orde geplaatst. Zijn partij haalt beslist minstens de tweede plaats komende verkiezingen, maar of zij de PVV van een overwinning afhouden kan? Het is nog moeilijk voorstelbaar. Zijn opvolger als partijleider (als de VVD niet de grootste wordt is Rutte’s vertrek onvermijdelijk) zal enorm moeite hebben de partij weer op de rails naar de macht te krijgen. Als laatste van de traditionele grote partijen staat de VVD dan groot intern gekrakeel te wachten, vergeleken waarbij de Rutte-Verdonk crisis kinderspel zal blijken.

Het enige goede dat Rutte komende maanden voor het land zal doen is door zijn paniekerige pogingen het tij te keren, veel eerder door de PVV aangedragen oplossingen salonfähig te maken. Dat is een verdienste die we op voorhand niet mogen afwijzen of ontkennen, want zij is essentieel voor het bereiken van een omslag.

Niet dat de PVV een regering zal kunnen vormen. Dat is iets waar de facties van de Regentenpartij garant voor staan. Maar hun laatste kunstje is tevens een garantie voor hun ondergang. Ook al is dat nu een schrale troost.