Het recht op asiel, zo wordt ons al sinds tijden ingeprent, is een universeel mensenrecht. Vorig jaar bleek dat ineens niet te kloppen, en onvermijdelijk lag de reden binnen de EU.

Het recht op politiek asiel is in feite het recht om vanuit een andere basis oppositie te voeren tegen het land waar je vandaan komt, waarin je eigenlijk thuis pretendeert te zijn. Meer niet. Maar eveneens is het van oudsher een middel om buurlanden onder druk te zetten, door te dreigen een politiek pretendent te steunen, die de bestaande orde in het land dat hem verjoeg omver zou willen werpen.

Ooit gehoord van de gesloten trein waarmee de Duitsers eind 1917 Lenin.uit Zwitserland vervoerden naar Russisch grondgebied teneinde de Russische revolutie van extra explosieve brandstof te voorzien? Het is maar een voorbeeld.

Is iedere politieke vluchteling daarom gerechtigd tot asiel? Die vraag begon actueel te worden in de aanloop naar de Franse Revolutie. In heel Europa gistte het. Franse politieke vluchtelingen zouden Londen de navolgende 100 jaar tot natuurlijke basis verkiezen, Nederlandse vluchtelingen (Patriotten!) zaten met een mager trakttement van de Franse koning in het Noordfranse St.Omer, en veel vluchtelingen die het goed voor hadden met de mensheid en de rest van de wereld raakten tijdens en na die Franse Revolutie pas goed op drift.

Het hoogtepunt qua aantal politiek dolenden werd rond 1900 bereikt, want hoezeer we het dezer dagen nu ook hebben over de Eerste Wereldoorlog als cesuur tussen de goede oude tijd van de Belle Epoque en de revoluties van het Interbellum, de zaden van revolutionair Europa zwierven reeds sinds 1848 (1789 zo u wilt) over dit gehele continent. Van Russen tot Spanjaarden, van Griekse vrijheidsstrijders tot Finse onafhankelijkheidsactivisten en Ierse vijanden van de Britse kroon – 1918 gaf hun de kans op allerlei plekken de macht te grijpen. Maar de onvrede was ouder en ging dieper. En het asielrecht ontwikkelde zich mee. Het verlenen van asiel aan vijanden van bondgenoten kwam ook al in een kwade reuk te staan (Hoewel Nederland de Boerenleiders ontving die rond 1900 in Den Haag om hulp kwamen smeken, maar formeel was Nederland op dat moment geen bondgenoot van het UK).

Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn we ons meer bewust van een principieel asielrecht, vooral als gevolg van de Holocaust en de weinig ruimhartige behandeling van joodse vluchtelingen uit Duitsland – voor de formele uitbraak van vijandelijkheden verdere vluchtpogingen onmogelijk maakte. In de Mensenrechtenverklaring werden allerlei clausules opgenomen, toegespitst op juist die situatie. En prompt bleken die in de huidige dag voor weer heel andere problemen te zorgen.

Daarom kregen we vorig jaar kregen een klassiek probleem te zien, toen in België asiel werd aangevraagd door Puigdemont. Deze verdreven Catalaanse president vluchtte na de mislukte poging de onafhankelijkheid van Catalonië uit te roepen naar België. Dat was voor Puigdemont een logische bestemming. Het is de zetel van de EU, maar de jurisdictie is die van België. Maar de Belgische premier verbood de leden van zijn kabinet zelfs om Puigdemont te ontmoeten, uit angst voor precedenten van asielrecht die het land in conflict zou kunnen brengen met zowel Spanje als de EC.

Tot zover de algemene strekking van asiel voor de immer hoogdravend redenerende EU. Maar ook haar gaat het niet verder, dan waar het eigen belang begint. En het uiteen vallen van Spanje werd niet gezien als in het voordeel van de EU (maar na het Brexitrefrendum werd wel de Schotse premier ontvangen in Brussel, die eenzelfde gedachte had als Puigdemont).

Het asielrecht – toch al niet vrij van hypocriete boventonen – is nooit anders geweest dan een gelegenheidsargument en zal als de voortekenen niet bedriegen dat ook nooit zijn. Wie weigert dat te beseffen maakt zich schuldig aan dezelfde hypocrisie als alle eerdere betrokkenen die toonden hoe dat werkt. Het meest pijnlijk is nog dat dit niet blijkt uit te maken voor hoe we er naar zeggen te kijken.

Moreel besef overlaten aan machthebbers en politici is net zoiets als de kat op het spek binden. Maar ook: wie de mogelijkheid heeft asiel te verlenen is een machthebber of een politicus. Laat de EU u niets anders wijs proberen te maken.