Revanchisme is een erg fout sentiment in de politiek. Indien het – zoals in Turkije – zorgvuldig en langdurig bespeeld wordt als onderdeel van een in wezen imperialistisch streven, is het levensgevaarlijk. In het traditionele kruitvat de Balkan is Kosovo de hoog-explosieve lont.

De afgelopen jaren zijn er heel wat verontrustende berichten naar buiten gekomen over Erdowahns agressie en imponeergedrag: vooral, maar beslist niet uitsluitend, in de richting van de Koerden.

Afgelopen maanden volgden er nieuwe [1] berichten over zijn bijna openlijke oproepen aan Turken buiten Turkije om zich als een vijfde colonne te gedragen in landen waarin ze verblijven. Sinister aspect van die oproepen was dat hij die deed in landen die lang door de Ottomanen overheerst zijn geweest.

Veel minder bekend is dat ook kort nadat Erdowahn aan de macht kwam het Turkse bewind al aan allerlei groepen steun verleende, die dienstig zou kunnen zijn voor het Ottomaans revanchisme.
M.Terveel (een pseudoniem) beschrijft in zijn faction roman (!) Alexandra’s reis daarvan bijna terloops [2] een opmerkelijk voorbeeld. Onderstaande passage is het eerste deel van een hoofdstuk daaruit, getiteld De zoon van Murat I en een stripboekdorpje [3]

– – – Begin passage

Zeven uur na haar culinaire avontuur in Moravië bekeek Alexandra in de bescheiden lounge van haar hotel in Pristina, de foto’s die ze die middag had gemaakt bij “het” Merelveld [4].
Haar tocht was vlekkeloos verlopen. Of het te danken was aan haar hoofddoek was moeilijk vast te stellen, maar ze was nergens op vijandigheid gestuit. Ondanks de grote omweg had ze haar bestemmingen zonder problemen gevonden.
Een flink deel van de foto’s was goed gelukt. Het monument behorend bij de eigenlijke, verschrikkelijke veldslag toepasselijk onder sombere wolken. Merkwaardige naam: Gazimestan. Het bouwsel zelf zag er ook somber uit. Niet verrassend voor zo’n object met bouwjaar 1953 in voormalig Joegoslavië. De autosloperij ernaast droeg bij aan het deprimerende van de omgeving.
Het monument was niet beschadigd. Ook de witmarmeren gedenksteen was ongeschonden. Of later vervangen door een nieuw exemplaar. Toen ze aankwam verliet een tweetal andere bezoekers net het terrein. Daarna was ze de enige aanwezige.
Twintig minuten later ging ze op weg naar het herdenkingscentrum voor sultan Murat I. Dat centrum lag minder dan drie kilometer ten noorden van Gazimestan. Het ommuurde terrein telde een drietal gebouwen; alle drie in uitstekende staat. Ze schatte het aantal medebezoekers op ongeveer 25.
In het hoofdgebouw las ze dat er nòg een plaats was waar stoffelijke resten van deze Murat lagen. Slechts 600 meter voorbij Gazimestan, op de plaats waar de sultan, tegen het einde van de slag, daadwerkelijk neergestoken zou zijn. Op die andere locatie lagen zijn inwendige organen. Op de terugweg naar het hotel had ze die locatie ook nog even bezocht. Daar had ze alleen van de buitenkant een paar foto’s gemaakt. Een bescheiden koepelgebouwtje dat er nog nieuwer uitzag dan het koepelgebouw op het ommuurde terrein.
In dat gebouw op het eerste terrein bevond zich een soort sarcofaag, afgedekt met een fraaie zwarte doek met zilverkleurige versieringen. Erbovenop was een merkwaardig object van stof bevestigd. Pas nu ze de foto’s bekeek, drong door wat het was: een absurd grote tulband. Het speciale sultan-hoofddeksel!
Ze keek wat langer naar de foto die ze gemaakt had bij het verlaten van het terrein: van het hek en het metalen bord op de muur ernaast. De letters van de tekst waren goed te onderscheiden, maar ze kon niet lezen wat erop stond. Ze wist niet eens in welke taal het was geschreven.

Het kon niet missen waar Sultan, Murat, Türkiye en 2005 voor stonden. Restorasyonu eigenlijk ook niet.
Wat ‘Diyanet’ betekende wist ze niet, maar ze had het idee dat ze het eigenlijk wel hoorde te weten.
Er ontging haar iets belangrijks, wist ze. Waarom stond er iets over Turkije in plaats van over het Ottomaanse rijk? Was dat het? Nu wilde ze het weten ook. Ze ging naar de vertaalsite van Google en typte de tekst letter voor letter over. Hoe ze de “s” met de cedille moest ingeven wist ze niet maar het computerprogramma vulde die zelf aan. Het vertelde haar ook dat de tekst opgesteld was in het Turks. Op twee na kende het de Engelse vertaling van alle woorden:

Tomb of Sultan Murat Hüdavendigar
Building restoration of outbuildings and construction of Selamlik
Religious Foundation of Turkey
Was built by 2005

Ach natuurlijk, Diyanet, de Turkse overheidsinstelling voor religieuze zaken. Dezelfde organisatie die ook gaat over de vrijdagse boodschap in Turkse moskeeën in Europa.
Wel bijzonder eigenlijk. De gebouwen waren dus niet gerestaureerd door de overheid van Kosovo maar door die van Turkije. Waar “selamlik” voor stond wist ze wel, maar “Hüdavendigar”? Even googelen leerde dat dit nogal verschillend vertaald wordt. Variërend van “Master” tot “Gift of God”. In ieder geval een eretitel dus.

Kosovo was natuurlijk een erg nieuw land. Misschien hádden ze nog wel geen overheidsinstellingen voor zulke taken. Ze zocht verder.
Kosovo was nog jonger dan ze had gedacht. De onafhankelijkheid werd pas uitgeroepen in 2008. Pas drie jaar na de restauratie van dit mausoleum dus! Die was precies een jaar na de grote geweldsuitbarsting al uitgevoerd. De explosie van geweld die destijds tot westers ingrijpen had geleid. [5]
Ja, deze voortvarende aanpak van de Turken wees echt op expliciet beleid om een specifieke interpretatie van de geschiedenis onderdeel te maken van de eigen politieke agenda. Zou die Turkse premier of president, die Erdogan, hier zelf de hand in hebben gehad? Of was dit nog van voor zijn tijd?
Ze ging nog een kopje koffie halen bij de automaat. Toen ze terugkwam bij haar tafeltje zag ze dat ze nog een e-mail had ontvangen van Merlijn. Even twijfelde ze: zou ze het bericht überhaupt nog openen?
Het onderwerp luidde: “En mijn reacties en aanvullingen“. Het was niet zo lang als het vorige, maar ook dit was nog een heel verhaal.

Hallo Alexandra,
Mijn verhaal was zo lang geworden dat ik het maar in tweeën geknipt had. Alles goed? Vanmorgen las ik weer een akelig bericht over die brug in Mitrovica die zo langzamerhand even beroemd aan het worden is als die in Mostar in Bosnië-Herzegowina. Je zult wel niet via Mitrovica rijden, maar ik ben echt een tikkeltje bezorgd. Tegelijk ben ik ook een beetje jaloers.
Wat die Eisenhut [6] betreft: die zou inderdaad een prima onderwerp zijn voor een studie kunstgeschiedenis. Onderzoeken wat er wel en niet klopte aan zijn schilderijen. Mooi die term: “exotiserend”. Ik heb nog wat nagezocht over een ander bekend werk van hem: Death of Gül Baba. Wanneer daar een boodschap achter zit, ligt die er in ieder geval niet dik bovenop.
Ik ging nog wat verder zoeken op het onderwerp, op die meneer Baba dus, omdat hij te boek staat als ‘soefi’.
Soefi’s hebben een veel te onschuldige naam. Die Baba reisde mee met Ottomaanse troepen om ze te inspireren bij de veroveringsoorlogen. Hij ging dood in Hongarije. In Boedapest staat zijn mausoleum. En nu komt het: dat gebouwtje is eigendom van de Turkse staat! Het Turkse ministerie van cultuur en toerisme heeft er een pagina over op haar website. Daarop wordt Gül Baba aangeduid als “martelaar”. Wat is het verschil in betekenis van dat begrip binnen de christelijke en mohammedaanse cultuur toch groot! Op veroveringsoorlog gaan en daarbij de dood vinden: daar kun je dus martelaar mee worden volgens hedendaagse Turkse normen. (…)

– – – Einde passage uit Alexandra’s reis.

Ik gebruik in de kop van dit stuk de term ‘geval’ vanwege wat ikzelf jaren geleden al schreef over de eerdere Turkse rol in het uiteenvallen van Joegoslavië:

Hajrudin Somun, voormalig ambassadeur van Bosnië- Herzegovina, in Turkije schreef in de Turkse krant Zaman over de merkwaardige omgang met Kosovo. Turkije liep in 1992 voorop om de mohammedaanse wereld over te halen om de Bosniërs te steunen tegen de Serven. Ishanoglu, al wel werkzaam bij de OIC maar toen nog geen secretaris-generaal,speelde daarbij een belangrijke rol.
Toen de Kosovaren de onafhankelijkheid uitriepen liepen de Turken weer voorop: Kosovo werd de volgende dag al erkend. Ishanoglu, -Somun wijst ook op de ‘toevalligheid’ – verklaarde een dag later: “The Islamic (nation) wishes them success in the new battle awaiting them, which is the building of a strong and prosperous state capable of satisfying its people. There is no doubt that the independence of Kosovo will be an asset to the Muslim world and will further enhance joint Islamic action.“

De zoon van de mohammedaanse fundamentalist Izetbegovic, die destijds voorman was van het mohammedaanse afscheidingsstreven, was degene die Erdowahn recent uitnodigde in Serajevo en over een van de gevaarlijkste mensen van de wereld zei: dat god Erdowahn met een speciale missie naar Turkije had gestuurd …

PS: De afbeelding boven dit stuk is afkomstig van de pro-Erdogan/Milli Gorus krant Milli Gazette.

---

M.Terveel – Alexandra’s reis
€20,14
352 pagina’s
Paperback 17 x 24 cm
ISBN 9789081474009
Bestellen kan hier

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1. Zie het hoofdstuk over Turkije in mijn boek Islamofobie? (nog steeds verkrijgbaar) over oude voorbeelden van bijna openlijke oproepen aan Turken buiten Turkije om zich als een vijfde colonne te gedragen in landen waarin ze verblijven.
2. Dat terloopse sluit aan bij deze passage uit het na-nawoord van het boek:
   “Weliswaar zijn bijna alle gebeurtenissen en alle handelende personages fictief, maar verder verwijst alles in dit boek naar harde realiteit of geschiedenis. Zodoende bevat het boek meer, nuttiger en betrouwbaarder informatie dan een jaargang van een gemiddelde krant. Ik houd wel van bescheidenheid, maar daarin kan men ook overdrijven.”
3. De zoon van de Serviër die in die beroemde slag op het Merelveld tegen Murat I zelf ook het loodje legde, hielp Murats zoon enige jaren later in diens oorlog tegen Timoer Lenk. Dat stripboekdorpje verwijst naar Asterix en Obelix.
4. Merelveld staat hier tussen aanhalingstekens omdat in feite de naam Kosovo – die van het land dus – verwijst naar die bloedige slag uit 1389; ook volgens deze pro-Ottomaanse overkomende wikipedia-tekst.
5. Het gaat hier over gewelddadigheden die aanleiding waren voor sterke uitbreiding van de KFOR troepen
6. Een van de beroemdste schilderijen van die Franz of Ferenc Eisenhut was dus dit Death of Gül Baba.

---