Vandaag beginnen in Wenen officieel de onderhandelingen die een eind moeten maken aan de burgeroorlog in Syrië. Maar U hoeft uw adem nog niet in te houden – de kans dat die burgeroorlog op het slagveld wordt beslist is nog steeds een stuk groter dan dat Wenen er iets aan helpen zal.

De oorzaak van het ontstaan van de Syrische burgeroorlog is vrij eenvoudig: de USA wil al heel lang van president Assad af, en de Arabische Lente verschafte een aantal heethoofden in het land voldoende moed om de wapens tegen zijn regime op te nemen. Die Amerikaanse afkeer van Assad heeft overigens niets te maken met de moordadigheid van het regime, of zelfs maar met de moeilijkheden die Israël had met de Syrische invloed in Libanon.

Voor Washington draait alles om de Russische invloed in Syrië (bondgenoot sinds de jaren 50), de vlootbasis die Rusland daar heeft, en de blokkade die de Syrische president is tegen het doortrekken van een pijplijn voor gasleveranties vanuit de Golfstaten naar Europa. Dit laatste is onderdeel van de Amerikaanse Grand Strategy om Rusland in te bouwen, iets waar de Amerikanen na de Val van de Muur net zo hard mee door gingen als voor 1989. De leveranties vanuit de Golfstaten zouden de EU onafhankelijk maken van Russisch gas, voor Washington een belangrijk strategisch doel. En die pijplijn zou door Syrië moeten gaan – waarmee het regime-Assad weigerde in te stemmen.

Daarover heeft U bij Nieuwsuur of in NRC Handelsblad nog nooit iets gehoord? Dat klopt.

Maar als U bovenstaande schets rustig tot U doordringen laat, zult U begrijpen waarom Rusland zo grootschalig in greep in die burgeroorlog en waarom vanuit de USA voortdurend beschuldigend wordt gewezen naar Rusland als een land dat weinig tegen IS doet, maar vooral de ‘gematigde oppositie’ bestrijdt. Dat klopt overigens, maar niet helemaal. Wie de kaart van het slagveld beziet, zal opvallen dat het Assad-regime vooral tegenover die ‘gematigde oppositie’ staat. Die oppositie is niet bepaald gematigd (Al-Qaida is nu dus plotsklaps gematigd??), maar beter heeft men in Washington niet.

Als IS niet zo’n bedreiging voor de Amerikaanse invloed in Irak was gebleken, had men ook die groep maar al te graag onder ‘gematigd’ gerangschikt. Maar IS is vooral actief in oostelijk Syrië, en daar heeft het regime-Assad nog maar één steunpunt van betekenis. Dat neemt niet weg dat de Russische bombardementen op de olietransporten richting Turkije vermoedelijk IS al meer afbreuk hebben gedaan dan de westelijke geallieerde steun aan de Koerden heeft bereikt.

Met de Russische interventie kwam ook het Iraanse regime om de hoek kijken, met een aanzienlijke troepenmacht waarop Assad nu ook steunt. Zij leveren de boots-on-the-ground voor Rusland. Iraanse topgeneraals bepalen mede de strategie van het Syrische leger, en zo is de cirkel weer rond, aangezien de ‘gematigde rebellen’ door de USA worden gesteund via Saudi-Arabië.

Daarmee zijn we terug bij de klassieke strijd in het Midden-Oosten: het eeuwige conflict tussen Iran en Saudi-Arabië. Deze landen vechten nu in drie wars-by-proxy met elkaar: Syrië, Irak en Jemen. De executie van de sjiitische geestelijke Nimr al-Nimr door Saudi-Arabië vorige maand kan voor beide partijen nog steeds een uitstekende aanleiding zijn in een rechtstreekse oorlog te verzeilen. En zonder overeenstemming tussen deze landen is een vergelijk in Wenen beslist onmogelijk.

In een besloten ontmoeting vorige week die een voorbereidend karakter moest hebben, zijn beide partijen elkaar weinig zachtzinnig in de haren gevlogen. Volgens Reuters:

The barbed exchange between Saudi Prince Turki al-Faisal and Iranian Foreign Minister Javad Zarif at an invitation-only meeting on Wednesday underlined the hostility between the two Gulf rivals, who are waging proxy wars in Syria, Yemen and Iraq.

De strijd tussen deze landen is niet alleen een kwestie van macht, maar ook van machtspolitiek die sterk is vermengd met religieuze tegenpolen. Zoals de hele islam is doordrenkt met machtsdenken. Iran is het grote bolwerk van de Sjiiten, Saudi-Arabië is de kampioen van de Soenni’s. Dat kan niet los worden gezien van de strijd die hier gaande is – en is ook de verklaring waarom de Golfstaten zo weinig genegen zijn het eveneens Soennitische IS te confronteren. In het ernstigste geval zou dat kunnen leiden tot onrust onder hun eigen onderdanen.

Ondertussen maakt het Syrische leger nog steeds goede voortgang tegen de ‘gematigde rebellen’. Zoals ik eerder al schreef: als Aleppo valt, worden de gematigden als factor van betekenis in deze oorlog uitgeschakeld, en komen Russen, Iraniërs en het Syrische leger oog in oog met IS te staan als zij optrekken richting Raqqa.