De verhoudingen met Rusland staan scherper dan we uit de media kunnen opmaken. Hoe gevaarlijk zijn de ontwikkelingen, en waar zitten de valkuilen? Een veel te kort overzicht.

NATO
Vorige week verscheen op NATO-trendolizer – een bot die alle artikelen die met NATOzaken te maken heeft indiscriminatoir retweet – een artikeltje, dat vermeldde dat in de afgelopen anderhalf jaar bij 66 gelegenheden de 3e wereldoorlog bijna uitbrak. Dat is gemiddeld meer dan eens per 3 dagen. Dat is zo’n onbestaanbaar groot aantal, dat je geneigd bent het met een glimlachend schouderhalen af te doen. Ware het niet, dat ook uit andere bronnen soms berichten doordringen die op zijn zachtst gezegd onrustbarend zijn.

Vanuit de NATO-hoofdkwartieren komt van tijd tot tijd harde oorlogstaal naar buiten, waarvan je het idee krijgt dat de primaire functie is de tegenpartij – de Russen – ervan te doordringen dat de NATO niet met zich zal laten spotten. En eerder deze week maakten de Amerikanen bekend 6 nieuwe regionale hoofdkwartieren in gebruik te nemen: vooral in de Baltische Staten en Roemenië. Een heel opvallend besluit, aangezien het hier gaat om de flanken van de fictieve frontlijn tussen NATO en Rusland.

Militaire verhoudingen
De logica gebiedt dat de Russen in geval van een oorlog westwaarts zouden moeten oprukken, over de as Warschau-Berlijn-Straatsburg. Die centrale linie laat men kennelijk over aan het Duitse en Poolse leger. Nu hebben de Amerikanen momenteel slechts 30.000 man in Europa, geen getal waarmee je potten breekt. Rusland is op geen enkele manier vergelijkbaar met een land als Irak, waar men indertijd een aantal malen vlot overheen walste.

Daarover moet overigens nòg iets worden opgemerkt: Russische soldaten zijn heel nationalistisch en fanatiek. Een enorm verschil met de westerse militairen, die vaak in de eerste plaats vanwege een goede opleiding en carrièreperspectieven voor een paar jaar dienst nemen.

Daartegenover bezit het westen een technologische superioriteit – althans, dat veronderstellen we. Maar wat dat waard is bemerkten de Duitsers tussen 1941 en 1945. In een oorlog zijn inzet en kwantiteit vaak veel belangrijker dan kwaliteit.

USA en de Val van de Muur
Belangrijker is, hoe kon zich dit zo ontwikkelen? Hiermee kunnen we een paar stevige boekwerken vullen, dus dit wordt kort. Ná de Val van de Muur stortte Rusland in, zowel militair als economisch. Het ging er al niet al te best, en de perestrojka van Gorbatsjov was een poging het tij te keren. In plaats daarvan bracht het de aftakeling in een stroomversnelling. Het is niet onbelangrijk deze volgorde in gedachten te houden, veel mensen denken dat het andersom plaatsvond.

Rusland kwam in een diep dal, zowel militair als economisch, en begon pas weer op te krabbelen met het aantreden van Putin. Niet dat Putin dat in zijn eentje voor elkaar kreeg, hij is eerder een symbool voor het herstel dan een dominante factor. Wat heel pijnlijk is, is dat de parallellen met Duitsland tussen 1919 en 1939 te sterk zijn om zomaar te negeren. Een paar voorbeelden:

• Beide landen voelden zich diep vernederd door hun val in prestige.
• Beide landen moesten eerst een economische crisis bevechten, die maatschappelijk diepe wonden sloeg.
• Beide landen hebben eerst een chaotische periode met zwakke democratische regeringen meegemaakt.
• Beide landen hebben of hadden een dominante militaire cultuur, die voor de bevolking van eminent belang is.

Deze elementen in de Russische psychologische make-up werden in het westen niet alleen genegeerd, maar er werd in een eerder stadium ook niet op geanticipeerd. Zo was Rusland niet in staat de rond 1989 gemaakte afspraken over de landen van het voormalige Warschaupact af te dwingen. Daarover was afgesproken dat ze niet binnen een ruim interval lid van de NATO zouden worden. Maar al binnen tien jaar traden Polen, Tsjecho-slowakije en Hongarije toe tot de NATO, binnen een paar jaar gevolgd door de Baltische staten. pas toen de NATO Georgië binnen het bondgenootschap trachtte te halen, kwam Rusland effectief in verzet. Ongeacht hoe men dacht in de staten die bevrijd waren van het Russische juk, Rusland had reden te over zich bekocht te voelen.

Nu zitten we in een situatie, waar Rusland vrijwel terug is op zijn oude sterkte, maar door de USA nog steeds wordt beschouwd als een lastige horzel, eerder dan een vrijwel gelijkwaardige wereldmacht. De Amerikanen gedragen zich daar ook naar, wat politiek onnozel is. Wat thans in Oekraïne plaatsvindt, kent sterke parallellen met wat eerder in Georgië gebeurde, maar met een zelfverzekerder Rusland.

De annexatie van de Krim is karakteristiek. Rusland zoekt niet langer bufferstaten langs zijn grenzen, aangezien men vindt dat het Westen niet vertrouwd kan worden niet te proberen ze binnen haar invloedssfeer te trekken. De ervaring geeft Rusland gelijk. Het stuntwerk namens de EU op het Maidanplein zou wel eens de druppel kunnen zijn geweest die een reeds boordevolle emmer liet overlopen.

Er is meer, veel meer. Maar als raamwerk volstaat dit.

De situatie nu
Het gekef van de secretaris-generaal van de NATO tegen zijn Russische collega’s heeft niet het gewenste effect gehad. Integendeel, de Russen zien er geen been in met regelmaat de westerse regeringen op stang te jagen met uitgebreide oefeningen, wapengekletter en een luchtmacht die zich ver buiten het eigen luchtruim waagt. Waarna de NATO klaagt dat Russische vliegtuigen in het internationale luchtruim zijn gesignaleerd. Eh, bien, ook dat toont een bepaalde mentaliteit.

Blijft de vraag, in hoeverre kunnen we op de Amerikanen rekenen als het tot een oorlog komen zou? Daarover ben ik niet optimistisch. Geenszins geloof ik dat de USA bereid is voor Europa in een kernoorlog verzeild te raken. Men heeft China nog in de rug, en men zit ver en relatief veilig. Erger, de Amerikaanse mentaliteit is niet langer die van pakweg 50 jaar geleden. Amerika First is een steeds sterker wordende gedachte.

Overigens geloof ik niet dat de Russen dit vrijwillig zouden riskeren. Wat niet wegneemt, zoals aan het begin van dit stukje gemeld, dat er veel teveel near-misses zijn geweest om er op te vertrouwen dat het niet mis kàn gaan. Het gekef van de NATO kan beter een toontje lager, want beter gaan we daar niet van worden. Het is hoog tijd wat meer ‘respect’ voor Rusland te gaan tonen. Daarvoor is veel meer reden dan voor het tonen van respect voor allerhande potentaten waarmee we thans even bevriend lijken te zijn.

————————————————————————————————————-

Volg ook ons Dossier Wereldpolitiek USA.