De Kamervragen die Martin Bosma eerder deze week namens de PVV stelde over het 9%-eigendom van SP-sympathisant Derk Sauer gaven me een ietwat ongemakkelijk gevoel. Het was heel wel mogelijk dat Bosma’s eerste invalshoek was de aandacht te vestigen op de manier waarop opinies in de MSM tot stand komen, maar daarvoor zijn Kamervragen eigenlijk niet bedoeld, al zijn ze een machtig wapen.

Altijd zijn ze goed voor een stukje in de krant, of om een discussie aan te zwengelen, en dat is dan ook waarvoor Kamerleden ze bij uitstek gebruiken. Dat de minister in kwestie daar dan ook nog wel eens op in gaat en met een antwoord komt waarmee wat kan worden gedaan is een bonus, maar eigenlijk niet veel meer.

De beschuldiging van kinnesinne, en van wraak gevoelens kwamen dan ook al snel ter tafel. Immers, Martin Bosma had tot juni van dit jaar samen met Jolande Sap (GL) en Ton Elias(VVD) een politieke wisselcolumn in NRC. Voor iedereen die die columns wel eens las, was het duidelijk dat Bosma de kachel aanmaakte met zijn collega-columnisten. Elias bleek klem te komen te zitten tussen zijn functie als lansknecht van het kabinet in de Tweede Kamer, en zijn gebrek aan lichtvoetigheid. Sap bleek dit laatste te combineren met een ontoereikende schrijfvaardigheid, en het onvermogen zich los te maken van het verdedigen van haar partijlijn. Het politieke karakter, en de vrijbrief die dit opleverde, werd nog pregnanter duidelijk, omdat Sap in januari deze column overnam van haar opgestapte voorgangster Femke Halsema. Dat NRC haar die plek vrijwel automatisch gaf, bevestigde het gevoel dat van het begin af aan deze wisselcolumn kleefde.

De vragen van Bosma zijn op zich te lezen als aanval op de politieke kleur van het NRC:

1.) Heeft u kennisgenomen van het artikel ‘Uitgever van NRC Handelsblad boekt verlies in eerste jaar’(*)

2.) Was u ervan op de hoogte dat SP-financier Derk Sauer maar liefst 9 procent van NRC Handelsblad in bezit blijkt te hebben?

3.) Acht u de kans aanwezig dat NRC Handelsblad nog verder links georiënteerd raakt, bijvoorbeeld doordat NRC-journalisten in het gevlei willen komen bij hun radicaal-linkse eigenaar?

4.) Deelt u de mening dat U als minister dient toe te zien op een scheiding tussen eigendom en redactie bij dagbladen?

5.) Deelt u een gevoel van verlies dat het eens zo trotse conservatief-liberale avondblad is verworden tot een politiek-correct blad dat een lofzang brengt op de multiculturele samenleving, het EU-nationalisme, de ‘arabische lente’, de strijd tegen Israël, de kunstsubsidies en dat, behoudens een enkele uitzondering, alleen maar extreem-linkse columnisten heeft?

Sinds lange tijd heeft men in Nederland middels redactieraden gepoogd te voorkomen dat een eigenaar al te veel invloed kon uitoefenen op de politieke richting van een krant. Die 9% van Sauer lijken niet al te indrukwekkend, maar wie bedenkt dat hij ook het recht verwierf de hoofdredacteur te mogen aanstellen, ziet toch een iets ander beeld.

Anderzijds, is dat hoe het werkt? Vergeet het maar. De klankkleur van een krant ligt niet helemaal vast. Redactieraden zijn afhankelijk van de mensen die ze bevolken, en die mensen zijn aan verandering van mening onderhevig. Waar het NRC sinds vele jaren een mars naar links ondernam, is bij De Volkskrant in diezelfde periode een tegengestelde beweging waarneembaar. Dit icoon van extremistische waanzin van de jaren tachtig heeft zich de afgelopen 15 jaar omgevormd tot een open krant waar een veelheid aan opinies te lezen is, vorm gegeven door een keur aan onafhankelijk denkende journalisten. De Volkskrant is met afstand het meest onafhankelijke blad uit de MSM. Van dit moment.

Van dit moment, want het laat tevens zien dat de politieke kleur van een dagblad niet automatisch vast ligt. Het blijft een momentopname. Van een oud-journalist als Bosma kan ik me niet goed voorstellen dat hij dit niet weet.

De PVV heeft in haar benadering van de media, en de MSM in het bijzonder, altijd een consequente politiek gevoerd. Naar de mening van deze partij mogen media doen wat ze willen, mits ze de financiering daarvoor zelf rond krijgen. Dat werd eerder deze week nog eens benadrukt door de reactie van Geert Wilders op een cartoon van Joop.nl-icoon Soeterbroek, die eerder deze week werd gepubliceerd. Wilders was er niet bepaald blij mee, maar twitterde slechts:

‘Waar Nederlanders voor moeten betalen: gesubsidieerd aanzetten tot geweld. De VARA. Hoe lang nog?’

Rechtszaken, verbieden, aanklachten, het zijn allemaal zaken die de vrijheid van meningsuiting geen goed doen, en dat de PVV dat beseft mag ondertussen als gegeven worden beschouwd. Het is ook niet nodig; VARA-coryfeeën zullen zich er in toenemende mate van afwenden, en de kuddegeest doet de rest. Geert Wilders geeft het goede voorbeeld. Is hier sprake van een schisma tussen Wilders en Bosma? Een tweesporenbeleid? Zegt Bosma wat Wilders zich publicitair niet kan veroorloven?

Terug naar de vragen van Bosma. Als je mensen de vraag stelt, of iemand een krant zou mogen kopen om zijn opinie op de lezers los te laten, zul je tegenstrijdige reacties krijgen. Het eigendomsrecht is in de perceptie van veel mensen in een geval als dat niet 100% van toepassing. Anderzijds is er niemand die de vraag negatief beantwoordt, of iemand die een nieuwe krant opricht en financiert, het recht heeft invloed uit te oefenen op de opinies die via die krant aan de man worden gebracht. Hier wringt iets.

Als we de vragen door Bosma nog eens onder de loep nemen, vallen vooral de eerste twee op. Van het noemen van het artikel kun je nog zeggen dat je dat terug kunt voeren als bronvermelding, maar gecombineerd met de tweede doemt een het beeld van een preëmptieve actie op. Financieel gaat het al jarenlang slecht met het NRC; de krant maakt verlies, en niet zo’n beetje.

Bosma effent met zijn vragen het speelveld om een steunaanvraag van het NRC bij het Fonds voor de Media te kunnen torpederen. Ik geloof niet, dat hij de krant zou willen muilkorven. Maar hij maakt zich wel degelijk op, om te voorkomen dat we een herhaling krijgen van de steunoperaties uit de jaren 70 en 80, toen allerlei media met grote hoeveelheden overheidsgeld overeind werden gehouden. Het NRC uitsluiten van steun uit het Fonds voor de Media zou de eigenaren van het NRC kunnen dwingen een meer op de algemene consensus gevormde krant te verkopen. Dat hoeft natuurlijk niet, maar dan zullen ze de kosten daarvan geheel zelf moeten dragen.