Het belang van Nederlands vergeten oorlogen is ook dat ze vaak aan de basis van de ontstaansgeschiedenis van Nederland liggen.

De raids van Vikingen in Nederland passen niet alleen qua tijdvak naadloos tussen de periode van Karel de Grote en de Middeleeuwen, maar ze zijn ook de reden geweest voor de staatskundige regelingen en bouwkunst die in Nederland nog steeds merkbaar en van belang zijn. Zoals het Binnenhof en de Ridderzaal, hoezeer deze ook slechts verre gevolgen zijn van de Vikingraids. Het ontstaan van het graafschap Holland is er desalniettemin nauw mee verbonden.

De raids op de lage landen worden geacht te zijn begonnen in 841. Net als bij de eerdere aanvallen op Brittannië was de zwakte van het lokala bestuur de eerste aanleiding. Als het eenvoudiger is te kapen dan te kopen, dan wist men in de vroege middeleeuwen wel wat te doen. Na de verovering van Friesland en het Saksengebied door Karel de Grote was de Frankische dadendrang in dit deel van Europa voorbij. Karel de Grote stichtte een noordelijke mark (een grensgraafschap, waarvan de naam Denemarken stamt), en de rest was aan zijn opvolgers.

Dat waren geen al te sterke vorsten, en hetzelfde proces als dat hun voorgangers de Merovingen de das om deed werd ook het lot van de Karolingen – hun belang en gezag verminderden, en hun greep op het rijk verging. Dat rijk was in 843 bij het Verdrag van Verdun al in drie delen gesplitst, waarbij de delende kleinzoons van Karel de Grote zich meer richtten op het eerlijk verdelen van de eigendommen dan op het creëren van enige territoriale homogeniteit. (zie rechts)

Maar ook die drie delen waren elk op zich kwetsbaar. Het grootste deel van het Frankische Middenrijk [1] kwam op termijn bij het latere Duitsland [2] , en kreeg door het bezit van Lotharingen ook moeilijkheden met de Vikingen die daar op de kusten hun raids uitvoerden. Speciaal de haven van Dorestad (later Tiel, haven van de stad Utrecht en haar bisschoppen) werd een geliefd doelwit.

Between 834 and 863 the Vikings laid waste eight times to the trading post of Dorestad on the Lek river, a town that competed with the Danish town of Haithabu. In 862, Vikings attacked up the Rhine for the first time and plundered Cologne. In 863,

Deze raids gingen later echter veel dieper de binnenlanden in dan tot Tiel alleen:

During these raids, the Vikings plundered the ancient Roman cities of Cologne, Bonn, Xanten, Trier and also the imperial city of Aachen, in which Charlemagne was buried and on whose throne the Frankish kings were crowned in Aachen Cathedral. In addition to these cities, numerous monasteries were also destroyed, together with entire libraries in which collections of writings from several centuries had been preserved.

Dit gebied was het traditionele hartland van het Frankische rijk. De Duitse Karolingen pasten de later van Normandië bekend geworden aanpak van integratie van de invallers al vroeger toe. Een kleinzoon van Karel de Grote paste het als eerste toe:

One of the first Viking kings to be baptized was Harald Klak who, in 826, became a vassal of King Louis the German at Ingelheim am Rhein and was baptized in Mainz with his wife and son.

De Rijn en Maasdelta (Nederland!) was een kwetsbaar gebied, dat niet eenvoudig onder controle te brengen was, maar het was ook relatief arm. De Duitse keizers hebben zich pas relatief laat bekommerd om een kustverdediging die ook de toegang tot de grote rivieren moest controleren. Maar toen ook het stroomgebied van de Maas werd aangevallen moest er iets gebeuren:

In late 881, Vikings, who had overwintered in Flanders, set off on a military expedition to neighbouring lands. They raided numerous villages in the area of the Meuse and razed the towns of Liège, Maastricht and Tongeren to the ground.

Na een nieuwe serie raids – deels op het West-Frankische rijk – werden de Vikingen  in 891 in de slag bij Leuven. Deze slag was een direct gevolg van een Frankische nederlaag eerder dat jaar, en de Oost-Frankische koning Arnulf wenste revanche. Ondanks een goede uitgangspositie van de Vikingen werd het een overtuigende zege voor Arnulf:

The Frankish forces were overwhelmingly successful, especially once they had driven the Vikings past their fortifications. Left with nowhere to retreat, the Danes were cut down by the Franks or drowned in the Dyle River as they fled the battle. The Viking leaders Sigfried and Gotfried were slain during the battle and 16 standards were captured

De hongersnood in 892 verminderde de aantrekkingskracht van het Maasland verder, en de Vikingen vertrokken. Hoewel het geen einde van de invallen betekende, liep deze periode daarna wel op haar einde. Vanaf 888 was de verdediging van de Maas en Rijndelta toevertrouwd aan graaf Gerulf, die de stamvader zou worden van de graven van het Hollandse Huis. Het latere graafschap Holland heette in deze periode nog West-Frisia. en viel administratief onder Frisia en de bisschop van Utrecht.

Gerulf was aanvankelijk een vazal van Godfried de Noorman, een Deense roverhoofdman die vanaf 882 als hertog over Frisia heerste

Maar dan komen we langzaamaan al in de geschiedenis van Holland versus het Duitse rijk terecht.

---

1. Dat ook weer in drie delen uiteen gevallen was: Lotheringen was het noordelijke deel, het oude Germaanse koninkrijk Bourgondië vormde het middendeel en het zuidelijke deel waren de Italiaanse bezittingen van de Karolingen – het Lombardia van de Lega Nord zo u wilt.
2. Dat werd pas later het Heilige Roomse Rijk, nadat de keizertitel definitief bij het OostFrankische rijk kwam.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.