Het is bijna 1000 jaar geleden dat Dirk III, graaf van Holland, op 29 juli 1018 een leger van de Duitse keizer bij Vlaardingen versloeg.

De graaf van Holland streed overigens tegen het gezag van de keizer, niet tegen Duitsland als zodanig. Tot 1648 maakte het graafschap Holland deel uit van het Duitse keizerrijk. Een feit waar men ook in tijden dat er op de lagere school beter onderwijs werd gegeven altijd tactvol omheen praatte.

Vlaardingen gaat de slag (29 juli) volgend jaar uitgebreid herdenken, en het is niet slecht een half jaar tevoren iets van deze geschiedenis van Nederland op te rakelen. Uiteindelijk was het graafschap Holland (in 1000 nog bekend als het graafschap West-Frisia) met afstand het belangrijkste deel van Nederland toen dat ontstond. Niet voor niets werd het tijdens de Bataafse Republiek in tweeën gesplitst, teneinde haar invloed te beteugelen.

Dirk III, die in Vlaardingen nog met een laan wordt geëerd, was een struikrovende edelman die zijn eigen staatje uitbouwde in de nadagen van het Duitse keizerschap. De macht van die Duitse keizer kalfde na het jaar 1000 binnen zijn rijk steeds verder af, en leenmannen in de uithoeken van het Duitse rijk maakten daar gebruik van. De tol die Dirk III bouwde bij Vlaardingen maakte die plek toentertijd tot de derde belangrijke steunpilaar van zijn graafschap, na de stad Dordrecht en de Egmondse Abdij. Ook toen was de Nieuwe Maas al een belangrijke waterweg op de handelsroutes richting Duitsland. Het was dus een lucratieve tol voor de Hollandse graaf. De graven van Holland hadden hun positie verworven als poortwachters van de Rijnmonding tegen Vikinginvallen in de jaren tot circa 1000, zodat het niet vreemd was dat Dirk III op de gedachte kwam dat dat twee kanten op kon werken.

Alleen had hij daarvoor de Duitse keizer om toestemming moeten vragen, en dan had die meegedeeld in de inkomsten. Bovendien was toestemming verre van zeker. Dirk III begon gewoon, en kreeg een keizerlijk leger op zijn nek.

Dat leger was vermoedelijk niet meer dan 1000 man sterk, maar werd aangevoerd door de hertog van Lotharingen. Lotharingen was in die tijd één van de vijf hertogdommen (naast Franken, Zwaben, Saksen en Beieren) waarin Duitsland was verdeeld, en die hertogen kozen onderling ook altijd de nieuwe keizer. Op een lager niveau gebruikten de keizers de lokale bisschoppen als hun agenten om de edelen in de gaten te houden. Geestelijk viel ongeveer het gehele huidige Nederland onder het bisdom Utrecht, waarvan het wereldlijke gezag zich uitstrekte over die provincie alsmede over Overijssel en delen van Drenthe. De bisschop van Utrecht bevond zich dus ook in het Duitse leger.

Af- en verloop van de slag hadden wel iets van de Guldensporenslag. De vijand had het moeilijk met het drassige terrein, verloor zijn cohesie en daardoor ook het leven. Holland won, al hebben latere Duitse keizers het geregeld opnieuw geprobeerd. Het geheel nam circa 50 jaar in beslag eer het Duitse keizerschap zo zwak geworden was dat men het iets anders meende te moeten doen, en de status quo erkende. Onderwijl stierven enige van de Hollandse graven een onplezierige dood, maar daar leek de familie van het Hollandse Huis niet zo mee te zitten. In 1076 werd de oorlog afgerond met de Slag bij Ijsselmonde, waarna de graaf van Holland niet langer verantwoording schuldig was aan de bisschop van Utrecht.

---

De illustratie hierboven is een oude schoolplaat die weer is gebaseerd op het Tapijt van Bayeux, en daarom een redelijk beeld geeft van de uitrusting van de soldaten aan keizerlijke zijde. Die van de Hollandse soldaten zal een stuk armoediger zijn geweest.

---

---

Andere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.