Het belang van Nederlands vergeten oorlogen is ook dat ze vaak aan de basis van de ontstaansgeschiedenis van Nederland liggen. De middeleeuwse opvolgingsstrijd in Lotharingen laat dat goed zien.

Over de gebeurtenissen in wat nu Nederland is in de 10e en 11e eeuw wordt in ons land geen geschiedenisonderwijs gegeven. Totaal niet. De reden is dat het de leerlingen maar vervelende gedachten bij kan brengen, en hen zouden vermoeien met feiten die docenten vaak zelf maar half begrijpen.

De uitleg van het belang en de omstandigheden van de Lotharingse opvolgingsstrijd is daarom een veel omvangrijker verhaal dan dat over die conflicten zelf. Maar daarom is het nog niet heel ingewikkeld of onbegrijpelijk – de reden dat het onderwijs dit altijd heeft laten liggen is vooral ook dat men in Nederland eigenlijk niet weten wil dat ons land tot en met 1648 onderdeel was van het Heilige Roomse (ook wel Duitse) Rijk. België was dat overigens tot circa 1795.

Lotharingen
Het ontstaan van het hertogdom Lotharingen was een gevolg van de deling van het rijk van Karel de Grote, waarbij een middenrijk ontstond dat naar Karels oudste zoon Lotharius werd genoemd. Doordat zijn tak van de familie snel uitstierf (na een nieuwe deling waarbij middeleeuws Lotharingen, Bourgondië en Italië ontstonden) en de erfenis  in 911 bj het Duitse rijk kwam, evenals de andere twee delen van het oorspronkelijke gebied van Lotharius. Uiteindelijk, maar dat is ingewikkelder, vererfde ook de keizertitel aan dat Duitse deel. Duitsland was na het Verdrag van Verdun (843) intern verdeeld in vier hertogdommen – Franken, Saksen, Beieren en Zwaben, die tezamen bepaalden wie titulair de keizertitel kreeg.

Dat Duitsland een kieskoninkrijk was is de meeste mensen wel bekend, dat Frankrijk dat tot aan de Franse revolutie (1789) eveneens was weten al veel minder mensen. Maar Frankrijk had na 843 en het uitsterven van haar Karolingische tak een eigen ontwikkeling. Na de samenvoeging met de delen van het Rijk van Lotharius had het Duitse rijk 7 hoofdentiteiten. Behalve de vier stamhertogdommen werden dat het koninkrijk Bourgondië, het koninkrijk Italië en Lotharingen als vijfde stamhertogdom.

De voortgaande versplintering van Duitsland tot de komst van Napoleon in de 19e eeuw begon al na die verdeling in 7 entiteiten. Want de vorsten die hen regeerden, vertrouwden op een reeks achterleenmannen, die op hun beurt een deel van die gebieden in leen ontvingen van de hertogen. Daarbij werden ook die hertogdommen vaak om praktische redenen nog gesplitst. het latere Nederland en België waren grotendeels onderdeel van Neder-Lotharingen. Aanvankelijk werden ook de hertogen door de Duitse koning/keizer benoemd, maar dat veranderde gaande de 10e eeuw in een dynastiek systeem.

Het probleem met dynastieke systemen is echter dat de vererving soms problematisch wordt als er geen logische opvolger beschikbaar is. In het geval van het hertogdom Neder-Lotharingen was dat de eerste maal in 1012. Na de dood van de Karolingische hertog Otto was de titel vacant geworden, en werd graaf Godfried van Verdun de opvolger.Al ging dat niet zonder slag of stoot:

He was appointed duke by Henry II, Holy Roman Emperor, on the advice of Gerard of Florennes, bishop of Cambrai. His selection was based on the need for a strong military hand to pacify the duchy and stabilise the French border. It also benefitted that Godfrey was from Upper Lorraine and thus had no stake in the feudal strife of the baronage, he was loyal to the Ottonians. He also had the support of his brothers: Gothelo, margrave of Antwerp, and Herman, margrave of Ename (Brabant).

Maar ook Godfried liet geen zoons na en werd daarom opgevolgd door zijn broer Gothelo.  Na diens dood in 1044 weigerde de Duitse keizer Gothelo’s zoon Godfried met de Baard ook te benoemen in Neder-Lotharingen (wel in Opper-L), en een twaalf jaar durende oorlog was het gevolg. Uiteindelijk kreeg ook deze Godfried het gezag over heel Lotharingen, en gaf dat in 1069 door aan zijn zoon Godfried IV.  Godfried sneuvelde in 1076 bij Vlaardingen tegen de Hollanders van Dirk V. Zoons had hij niet, en zijn nominatie als opvolger van zijn neefje Godfried van Bouillon werd door de Duitse keizer niet gehonoreerd.

Godfried van Bouillon kreeg later alsnog een deel van zijn ooms bezittingen. alvorens alles te verkopen en naar het Heilige Land te trekken om roem te verwerven met de Eerste Kruistocht. De hertogstitel (naar de graven van Brabant) en het gezag over Neder-Lotharingen verdwenen.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.