De dekolonisatie van Nederlands Nieuw Guinea toont dat Nederlands vergeten oorlogen meer pijn doen naarmate ze korter geleden zijn. Hoort u er ooit nog iets over?

De onafhankelijkheid van Indonesië werd in 1949 beklonken met de bijgaande voorwaarde dat Nederland Nieuw-Guinea behouden mocht. In 1960 begon echter een conflict om deze laatste Nederlandse kolonie in Azië toen Indonesië het Nederlandse deel van het eiland alsnog wenste te annexeren.

Als Indonesië in 1960 Nieuw-Guinea aanvalt, stuurt Nederland op 27 april militairen en materieel om het eiland te behouden. (..) Ondanks het akkoord zond Indonesië in 1960 parachutisten naar Nieuw-Guinea om de bevolking te overtuigen van de onnodige overheersing van Nederland. Het lukte de aanwezige Nederlandse militairen niet om de infiltranten doeltreffend op te sporen. Daarom stuurde de Nederlandse overheid op 27 april 1960 een troepenmacht van 5000 soldaten evenals een aantal straaljagers, als aanvulling op de al aanwezige militairen.

Deze analyse laat zien dat er niet zozeer een verwantschapskwestie was, die deze oorlog dreef, maar een ideologische overtuiging dat de voormalige kolonisator van Indonesië volledig uit de archipel verdwijnen moest. Militair was het geen groot conflict: negen Nederlandse militairen sneuvelden in de strijd, een groter aantal kwam echter door ziekte of ongevallen om het leven. Diplomatiek was het echter een verpletterende nederlaag omdat de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Luns zijn overtuiging dat de USA achter Nederland stond niet waar kon maken – het tegendeel bleek waar. De regering-Kennedy had geen enkele behoefte haar toch al discutabele positie wat betreft kolonisatie (Vietnam!!) verder in de waagschaal te stellen door Nederland te steunen in wat een verder onbelangrijk conflict was waarmee Nederland vooral haar internationale gezicht probeerde te redden na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949.

Binnen Nederland speelden vooral paternalistische argumenten een grote rol.

Joseph Luns, toenmalig Minister van Buitenlandse Zaken, pleitte voor een voortzetting van de Nederlandse aanwezigheid in Nieuw-Guinea. Hij gaf daarbij het argument dat Nederland de inheemse Papoea-bevolking niet in de steek mocht laten.

Toch wordt deze visie tegenwoordig wel weer gesteund als potentieel verstandig beleid. Desalniettemin moet je concluderen dat de tijd er niet meer naar was. Er was geen plek meer voor een Nederlandse aanwezigheid in Zuidoost-Azië – ingewikkelder was het eigenlijk niet. Verzet tegen historische tendensen als deze blijkt immer opnieuw zinloos.Waarom nog een koloniale oorlog beginnen die men gedoemd was op termijn hoe dan ook te verliezen?

Bovendien hebben deze zaken de neiging hun eigen dynamiek te ontwikkelen. Dat het oude Nederlands Nieuw Guinea ook niet binnen Indonesië past wordt steeds duidelijker. De regio heeft op dit moment een speciale autonome status binnen Indonesië, en mettertijd zou die zich wel eens kunnen ontwikkelen tot volledige onafhankelijkheid. Zou een blijven de Nederlandse aanwezigheid daaraan hebben bij gedragen? Dat is verre van zeker.

In Indonesië staat het begin van dit conflict bekend als beginnend met Operation Trikora.

..as a combined Indonesian military operation which aimed to seize and annex the Dutch overseas territory of Netherlands New Guinea in 1961 and 1962. After negotiations, the Netherlands signed the New York Agreement with Indonesia on 15 August 1962 to hand over Western New Guinea to the United Nations.

---

Eerdere afleveringen van deze onregelmatig verschijnende serie over Nederlands vergeten oorlogen vindt u hier.