Doet men in Nederland aan politiek? Als je afgaat op het onderzoek waar de Volkskrant vanmorgen over berichtte staat in ieder geval vast dat het overgrote deel van het land er een afkeer van heeft. Maar dat is slechts een halve conclusie.

Spartacus schreef vanmorgen op GeenStijl dat men in het Haagse opgelucht zal hebben gezucht, omdat ‘de Nederlander’ minder dan in omliggende landen geneigd is populistisch te stemmen. Dat men in Den Haag opgelucht zal hebben gezucht vermoed ik ook wel – dat daar reden voor is een stuk minder.

Zoals vaak wordt de moderne mantra van de splitsing tussen hoger en lager opgeleiden weer ter sprake gebracht. Persoonlijk heb ik sterk het gevoel dat als je dat tot de bodem zou uitzoeken, dat je dan concluderen moet dat de hoger opgeleiden beter in staat zijn hun onvrede te maskeren, dat ze meer kranten (en dus de agitprop die over hen wordt uitgestort) lezen en dat men daarom vaker hoopt dat het allemaal wel zal meevallen. Carrièreproblemen als je niet meegaat in de als heersend verkondigde mening zal zeker ook een rol spelen. Kort samengevat: hoger opgeleiden zijn meer met hun carrière bezig dan met de politieke werkelijkheid. Of dat de hogeropgeleiden in Duitsland en Frankrijk dat minder doen betwijfel ik, maar tegelijkertijd moet je vaststellen dat in deze landen de rotting de afgelopen twintig jaar er een stuk dieper en vaak harder  in gehakt heeft. Frankrijk liep als eerste tegen dat probleem aan, met de banlieu-opstand van 2005. Maar Duitsland heeft Frankrijk recentelijk ingehaald met de import van een onmogelijk aantal asielmigranten en de beruchte Nieuwjaarsnacht, onder andere in Keulen. En niemand in Duitsland is daarvoor nog blind – alleen de politieke vertaling moet nog plaatsvinden.

Daarmee kom ik op het punt dat dit onderzoek voor Nederland juist een heel slecht teken is. Want dat men niet langer een proteststem uit wil brengen – waar Nederland altijd heel goed in was en waarvoor ons politieke systeem ook bij uitstek geschikt is – signaleert dat men de hop lijkt op te geven dat politieke vertegenwoordiging of veranderingen de gewenste aandacht voor gevoelde problemen zal brengen. Wat dat betreft zijn achtereenvolgens de moord op Pim Fortuyn, het zwalkende optreden van Balkenende en het gelieg van Rutte de doodssteek geweest voor vertrouwen in de politiek. Wie er desondanks nog in geloofde heeft gezien hoe de PVV werd kaltgestelt, en dat het spelletje zich met Baudet en het FvD lijkt te herhalen. En wie de hoop op politieke realiteitszin heeft opgegeven is nu eenmaal vatbaarder voor radicaler oplossingen als die zich aanbieden.

Stemmen uit overtuiging doen hogeropgeleide kiezers, wie lager is opgeleid stemt eerder uit protest, blijkt uit het onderzoek.

Dat is ook niets om opgelucht over te zijn, zie hier boven.

Een tweede punt om de interpretatie van De Volkskrant van dit onderzoek fluks bij het grofvuil te zetten is wat men onder populisme verstaat. Over GroenLinks:

Populisten profiteren van politieke ontevredenheid, maar ze zijn zeker niet de enigen. Protest is niet per definitie populistisch – ook GroenLinks heeft flink geprofiteerd van proteststemmen.’

Populisme is dus ‘rechts’-populisme. Het ‘exploiteren’ van reële onvrede en reële problemen. Wat GroenLinks doet is mensen onrealistische zaken beloven op basis van bangmakerij over een toekomst die zijzelf evenmin kennen. Voor rechtspopulisten is dat een wrange zij het geruststellende uitkomst – zo zal de Volkskrant het dus wel niet bedoeld hebben.

Niet onverwacht lag de focus van de NOS op de gevraagde ‘sterke leider’, waarnaar alleen in Duitsland geen vraag lijkt. Dat men dat niet afzet tegen de perceptie van zowel Rutte als Merkel is veelzeggend. Want ook bij de NOS lijkt doorgedrongen dat het krachtdadig binnenhalen van ongelimiteerde hoeveelheden asielmigranten op termijn niet meer geluk zal opleveren. Rutte wordt hoogstens een te slap verzet daartegen verweten. In alle landen had men dus de vraag moeten toevoegen hoe men Angela Merkel en de andere regeringsleiders zag. Dat had het onderzoek natuurlijk een onplezierige wending gegeven, ook dat je dit soort onderzoeken niet EU-breed kunt uitvoeren zonder de lokale omstandigheden in aanmerking te nemen. Over vatbaarheid voor populisme in verschillende EU-staten zegt dit onderzoek daarom hoegenaamd niets.