Vannacht heeft in Zimbabwe een coup plaatsgevonden die niet zo heten mag. President Mugabe zit er nog, maar ‘onbetrouwbare figuren uit zijn omgeving’ zijn door het leger verwijderd.

Het is lang geleden, een echte legercoup. Met echte soldaten op straat, met militairen die strategische punten en noodzakelijke installaties bezetten en een legercommandant die tijdelijk de controle over het land op zich neemt ‘om erger te voorkomen’. Ahum. Die coup anderhalf jaar geleden in Turkije suggereerde dat de tijd van legercoups een beetje voorbij is als de bevolking er niet achter gaat staan, maar in Zimbabwe lijkt die wijsheid nog niet doorgedrongen. Zoals in de laatste communistische jaren-zestig dictatuur (gevestigd in 1980 overigens) in Afrika nog wel meer niet doorgedrongen bleek. Zie daarvoor verder het opmerkelijke fenomeen Zimdollar, en wat je daarmee allemaal niet mag doen. Zoals onbeperkt bijdrukken.

De coup van vannacht zal wel geen coup worden genoemd omdat volgens de legerleiding van de Zimbabwe Defence Forces:

Zimbabwe‘s military says it has seized power to target “criminals” around President Robert Mugabe, who it said is “safe and sound” in custody with his wife.

Gisteravond werd op de BBC heet van de naald besproken wat de opties waren, en waarom het voor Mugabe toch nog zo ver heeft kunnen komen. Uiteindelijk is de man al 93 en heeft hij ene coup als deze altijd weten te vermijden. Een Zimbabwaans journalist merkte heel terecht op dat naar zijn oordeel Mugabe nooit van plan is geweest zich te laten opvolgen tijdens zijn leven. Dat was verstandige taal, waarop de presentator meende zijn eigen onbenul op dit vlak te moeten etaleren door op te merken dat de man toch alle tijd heeft gehad een opvolger aan te wijzen en in te werken. Niet beseffend dat dat deel van het probleem van dit type dictatuur is: als er een opvolger wordt aangewezen die het definitief worden gaat, dan zal het gehele apparaat zich al gaan richten naar die tweede man. Die opvolger heeft dan niet langer redenen zich door de topdog te laten koeioneren. Het is een vorm van politieke zelfmoord voor elke dictator, en dat men dat bij de BBC niet langer beseft is een pijnlijk signaal van hun incompetentie.

De enige oplossing om daar mee te blijven leven is inderdaad het systeem dat Mugabe toepaste: iedere nieuwbenoemde tweede man werd na een jaar of twee ontslagen en opgevolgd door de volgende tweede man. Een kleine zuivering, en je kunt er weer twee jaar tegen. Mocht de leider tijdens zo’n periode komen te overlijden, dan wordt de opvolging redelijk zeker geregeld door een relatief beperkte machtsstrijd tussen twee of meer facties.

Mugabe heeft dat systeem feitelijk enige tijd geleden verlaten voor een aanpak waarin hij poogde zijn huidige vrouw naar voren te schuiven als aanstaande nieuwe machthebster. Hetgeen betekende dat elke nieuw benoemde tweede man eigenlijk derde man van het land werd. Dat is hem nu fataal geworden, want het leger kreeg er het gevoel bij dat het nu wel erg ver van het centrum van de macht verwijderd raakte. Hetgeen vannacht is verholpen, naar het schijnt onder leiding van die zojuist verwijderde tweede man Mnangagwa.

Hoe nu verder? Er zijn twee mogelijkheden: 1 – het leger blijkt onvoldoende steun te hebben, en wordt terug de kazernes in gejaagd. Mnangagwa vlucht in dat scenario naar Zuid-Afrika. De tweede optie is dat Mnangagwa of de opperbevelhebber de macht gaat uitoefenen, en zichzelf gaandeweg kroont tot de gezalfde opvolger van Mugabe. Ergens de komende anderhalf jaar komt Mugabe dan tot groot leedwezen van de natie plotseling te overlijden, krijgt een pompeuze staatsbegrafenis en een dwaas mausoleum, waarop zijn vrouw ontvlucht het land om verder in Londen in weelde van Mugabe’s miljarden te gaan genieten.

Zimbabwe zal pas stapjes gaan maken als men beseft dat de economie alleen kan overleven door een gezondere aanpak van de landbouw. Maar aangezien het juist de oude maatjes van de dictator zijn die gisteravond probeerden hun positie veilig te stellen, schiet Zimbabwe hier geen steek mee op. Hoogstens lijkt het er op dat het land nu een tijd van coups en wedercoups zal gaan beleven. En zal de Zimdollar heersen als nooit tevoren.