Over Malthus bestaan veel misverstanden. De betekenis van het woord malthusiaans demonstreert dat mogelijk nog wel het beste.

Eergisteren beloofde ik iets te schrijven over Malthus, zijn betekenis en de algemene misvattingen over zijn gedachten en werk. Malthusianism op Wiki geeft het perfecte voorschot:

Malthusianism is the idea that population growth is potentially exponential while the growth of the food supply is linear. It derives from the political and economic thought of the Reverend Thomas Robert Malthus, (13 February 1766 – 23 December 1834) as laid out in his 1798 writings, An Essay on the Principle of Population. Malthus believed there were two types of “checks” that in all times and places kept population growth in line with the growth of the food supply: “preventive checks”, such as moral restraints (abstinence, delayed marriage until finances become balanced), and restricting marriage against persons suffering poverty or perceived as defective, and “positive checks”, which lead to premature death such as disease, starvation and war, resulting in what is called a Malthusian catastrophe. The catastrophe would return population to a lower, more “sustainable”, level.Malthusianism has been linked to a variety of political and social movements, but almost always refers to advocates of population control.

Heel indrukwekkend als je voor dergelijke paniek belangstelling hebt. In de 19e en eerste helft 20e eeuw was Malthus dan ook inderdaad razend populair bij doemdenkers en mensen die de bevolkingsgroei wilden afstoppen. Curieus genoeg leven we nu juist in een periode waarin dat niet ter sprake komen mag, want iedereen begrijpt dat je dan speciaal denkt aan de bevolkingsexplosies in Afrika en India. De Club van Rome zal wel een twijfelgeval zijn geweest, want dat waren nette mensen. Desondanks beweert men in verlichte kringen dat de uitvinding van kunstmest en modernere landbouwmethoden Malthus verslagen heeft. Tja.

Nee dus.

Het probleem met dergelijke uitspraken is als vrijwel altijd een te beperkte horizon van de spreker. Om het met een goed Nederlands gezegde vast te spijkeren: van uitstel komt geen afstel. Ook wel: wat in het vat zit verzuurt niet. Dat Malthus’ voorspellingen uit An Essay on the Principle of Population in de 19e eeuw geen bewaarheid werden betekent niet dat zijn basisgedachte niet gezond was. En die basisgedachte is, dat als de beschikbare ruimte of productie groot maar niet oneindig is, er altijd een moment komt dat een tekort aan ruimte of grondstoffen onvermijdelijk blijkt.

Malthus kan niet verslagen worden, behalve door oneindigheid. Oneindige beschikbaarheid van grondstoffen of ruimte. Maar voor alle praktische gevallen is oneindigheid nooit meer dan een theoretisch begrip. Op een dag loop je onverwachts tegen je grenzen op, en dan heb je een bloedneus.

---

Zie ook wat Toon Kasdorp eerder over Malthus schreef.