Wordt het bestuur van de provincie Limburg het model voor toekomstige coalities in Nederland, nu er een extra-parlementair bestuur is gevormd?

Met extra-parlementair wordt in deze context bedoeld dat bestuurders – ook al zijn zij partijlid – niet hun partij vertegenwoordigen in zo’n bestuur. Dat zal moeilijker worden dan het klinkt, GroenLinks bijvoorbeeld liet zich naar aanleiding van de formatie in Limburg prompt in de kaart kijken – de provinciale partijorganisatie begon stappen kandidaat-gedeputeerde Carla Brugman uit de partij te zetten.

Maurice de Hond is optimistischer, maar tegelijk minder optimistisch.

Na volgende TK-verkiezingen wordt het onmogelijk om op de oude manier regering te vormen.
Provincie Limburg laat al een glimp zien van hoe het na TK2021 zal gaan bij vorming van regering.
Mijn voorstel inclusief een noodzakelijk Pseudo Bindend Referendum. https://t.co/tKzKx9svxX pic.twitter.com/RIoNoIL3Bk

— Maurice de Hond (@mauricedehond) June 24, 2019

Bindend referendum

Het nieuwe bestuur in Limburg heeft naar aanleiding van deze formatie ook voorgesteld met een bindend referendum in de provincie te beginnen:

De grondwet verbiedt een bindend referendum. Toch wil het ministerie van Binnenlandse Zaken Limburg tegemoetkomen. “Het is altijd goed om te kijken hoe mensen bij politieke besluitvorming betrokken kunnen worden”, zegt een woordvoerder. “Als ze met het ministerie in gesprek willen, kan dat.”

Is dat wat? Mij klinkt het teveel naar een model waarbij je weet dat ongewenste bij-effecten op voorhand al betekenen dat het experiment zal worden gekortwiekt. Maar het is juist de omgang met bestuurlijk ongewenste uitkomsten die de lakmoesproef vormen voor de acceptatie van het concept door de regerende bestuurders.

Zoals bekend is de top van de Nederlandse regentenpartij daardoor qua democratische gezindheid onbarmhartig te kijk gezet. Alles dat meer dan een eventuele voetnoot zou behelzen weigerde men te overwegen, en elke uitspraak werd al op voorhand terug gebracht tot een voetnoot in spé. Dat die houding ook boze reacties van stemmers (en navenant stemgedrag) of juist wegblijven oproept, leek die landelijke top niet te deren. Dat de verkiezingsoverwinning van FvD bij PS2019 hier mede aan te danken was lijkt nog niet geheel doorgedrongen in Den Haag.

Toch is het akkoord in Limburg een stap in de goede richting – een grote stap zelfs. Zowel de reacties vanuit Binnenlandse Zaken als vanuit het provinciale GroenLinks laten echter ook zien waar de valkuilen zitten, en dat het verre van een gelopen race zal zijn de acceptatie van meer politiek diverse meningen te vertalen naar bestuursverantwoordelijkheid. Dat Limburg ver weg is van Den Haag (met de bestuurszetel ook nog eens in het uiterste zuiden), en ook windmolens er geen groot issue zijn hielpen deze formatie meer dan we weten willen vanuit oogpunt van de stabiliteit van het openbaar bestuur.

Extra-parlementair op zijn Haags

Wat ik verwacht van een Haagse extra-parlementaire coalitie is eenvoudig: afhankelijk van de hoeveelheid benodigde zetels zal dan een losse coalitie worden opgetuigd met bestuurders uit de kern van de Regentenpartijen, inclusief GL en CU. Na hooguit anderhalf jaar zal die coalitie uiteen vallen, en pas als de er op verkiezingen eenzelfde versplintering te zien geven, kun je mogelijk een serieuzer aanpak verwachten.

Toch zal dat alles uiteindelijk weinig meer betekenen dan een lapmiddel dat de zo noodzakelijke hervorming van het Nederlandse bestuur slechts uitstelt. Slechts een grote klap voor het zelfvertrouwen van de zittende elite – zoals bijvoorbeeld een volledige implosie van de Brusselse EU in haar huidige incarnatie – kan soelaas bieden. Tot die tijd zal elke verdere verkruimeling worden gevolgd door een elite die zich meer en meer wanhopig op de resterende ijsschotsen terugtrekt die de gesmolten poolkap zal nalaten.

Tot de ijsberen hen consumeren.