Wie weet hoe leugens werken, en hoe ze U in de maag worden gesplitst, is weerbaarder tegen misleiding dan de onschuldige consument van NOS-dienstmededelingen. De mechanismen achter slimme leugens zijn verbazingwekkend simpel.

In de eerste plaats is het dienstig te beseffen dat veel van de leugens die ons door de overheid worden opgedist, hun oorsprong vinden in wat we graag horen willen. Er bestaan voldoende citaten van onfrisse historische personen over om zeker te weten dat machthebbers zich hiervan terdege bewust zijn. Wat dat betreft kunnen alle “Wir haben es nicht gewusst”-varianten direct overboord: wees er zeker van dat ze beseffen wat ze doen. Hen gaat het er om een tijdje geen last van U en andere pottenkijkers te hebben. Soms is dat logisch, maar dat zijn uitzonderingen die tegenwoordig eerder regel lijken te zijn.

In de tweede plaats wordt er in tijden dat het slecht gaat meer gelogen dan in tijden waarin geld, rust en welvaart over de plinten klotsen. Speciaal in democratieën – of wat daarvoor tegenwoordig nog doorgaat. Een paar jaar terug was dat goed te zien aan de bochten waarin de Griekse regering zich wrong, zowel tegenover de EU als de eigen bevolking. Intussen is dat gedrag ook in Noord-West Europa usance geworden. Omineus, en niet langer te ontkennen. Joost Niemöller wondt zich daarover gisteren enorm op naar aanleiding van een bericht van het CPB dat een volstrekt leugenachtige analyse van de kosten van hernieuwde grenscontroles gaf. Inderdaad een schandalig – en beschamend – verhaal.

Mij viel van datzelfde CPB gisteren op, dat het een prognose van herstel van de wereldhandel van 4,4% voorspelt. Dat dit volstrekt uit de lucht gegrepen is weet iedereen die zich daarmee bezig houdt, dus dat het CPB zelf niet beseft dat ze totale kletskoek rondbazuinen wil er bij mij niet in. Wie dat zo niet van me aan wil nemen, adviseer ik de afgelopen weken van onze zondagse economieoverzichten eens door te kijken. Er zal een wereld voor U open gaan. In ieder geval: het volume van de wereldhandel is de afgelopen vijf jaar stilletjes ingestort en alles wijst er op dat er een stevige economische depressie nadert.

Ongelukjes zijn dit in ieder geval niet. Als we het proces bekijken zien we hoe u bedrogen wordt, en dat alles is gericht op het tevreden stellen van de publieke opinie. Dat die publieke opinie nattigheid voelt zien we wekelijks aan de politieke peilingen, maar als mensen maar de helft wisten van wat gaande is, zou het Binnenhof niet gerestaureerd hoeven worden, maar herbouwd. Een woedende menigte zou het hebben platgebrand.

Het geheim van het beheersen van de publieke opinie is mensen als eerste een idee geven wat er aan de hand is. dat blijkt immer te blijven hangen, óók als later alle leugens worden ontmaskerd en de regering als een stelletje beroepsleugenaars wordt weggezet. Dat van die beroepsleugenaars komt wel over, maar het oorspronkelijke idee krijg je mensen niet meer uit het hoofd. Zodat als de regering – of het CPB als verlengstuk van onze regering – een persbericht uitgeeft, dat eerst door het ANP wordt doorgegeven via een persalarm. Dat is voor nieuwsredacties het sein dat een nieuwsitem dat snel in omloop moet worden gebracht beschikbaar is. In hun haast het als een der eersten te brengen, worden zo min mogelijk deskundigen ingeschakeld: snelheid is alles. Schrijven, editen, publiceren. Als het NOS-journaal zich verwaardigt het in een bulletin op te nemen, is het al bijna waarheid geworden.

Het volgende stadium zou moeten zijn dat nieuwsmedia die iets meer tijd hebben de mededeling door deskundigen aan een nauwkeurige inspectie laten onderwerpen. Maar niet alleen bestaan dergelijke media nauwelijks nog (websites van kranten!!), de gespecialiseerde redacties die dat zouden moeten doen zijn vaak grotendeels of zelfs helemaal wegbezuinigd. Zodat u als onschuldige nieuwsconsument wordt gebombardeerd met zaken die op zijn best in de weekendbijlage worden genuanceerd, of via ingezonden stukken bestreden. Maar het kwaad is dan al geschied (zie boven). Het zaadje is geplant, en het vereist een behoorlijk onafhankelijk of ter zake kundig personage om dat verder te negeren.

Blogs en twitter zijn eigenlijk de enige nieuwskanalen die tegen deze trend in gaan, maar slechts weinig mensen gebruiken ze ten volle. Breng dit verhaal onder de aandacht van de mensen die u kent. Het is nodig en noodzakelijk dat meer en meer mensen in staat zijn zich te wapenen tegen de overheidspropaganda die vrijwel onweersproken over ons wordt uitgestort.