Een van de meest wonderlijke aspecten van het hier besproken en sterk aanbevolen boek – Donald Trump en Bernie Sanders. Amerikaanse Lente 2016 – is dat schrijver Hajo Smit géén verkiezingsoverwinning voorspelt voor Donald Trump en al helemaal geen aardverschuiving. Ik verwacht dat wel en heb op twitter zelfs de hashtag LandSlideNov08 ingevoerd.

Ik ben dus nog positiever over Trump dan de auteur, maar ik geef toe dat ook ik aanvankelijk vergelijkbare en herkenbare reserves had bij Trumps kandidatuur. Volgende week schrijf ik daar meer over (I am with him) maar nu houd ik me in voor wat betreft het prijzen van ‘de Donald’, en focus ik op het recenseren van het boek.

In het slothoofdstuk wijdt Hajo Smit (verder: HS) zelfs een stukje aan de mogelijkheid dat Hillary Rodham Clinton (HRC) opnieuw het Witte Huis zal betrekken: zelfs dan heeft hij toch een groot, blijvend stempel gedrukt op de Amerikaanse politiek.

Intussen benadrukt HS op verschillende plaatsen in het boek dat ook hij daadwerkelijk geïnspireerd is door Trump, en in het voorwoord sijpelt door dat hij sympathie heeft voor de volgende president van de VS, waar hij schrijft over diens “karakteristieke guitige, warme stem”. HS noemt Trump niet geniaal. Maar je zou kunnen zeggen dat hij zich houdt aan het advies aan beginnende romanschrijvers: ’show, don’t tell’.

HS heeft een grondige studie gemaakt voor dit boek, maar de uiteindelijke boektekst heeft iets luchtigs, onder andere omdat hij zoveel gebruik maakt van ‘social media’ en veel citeert. De laatste alinea van de achterflap verwijst daarnaar: ‘Surf mee (…) en toets je eigen mening’. Ik ben zeer positief over het boek en onderdruk de neiging om er veel uit te citeren. Ik citeer wel enkele door HS gevonden uitspraken van derden.

Wie moet dit boek lezen en waarom?
In circa 70.000 woorden – waarvan ook nog enige duizenden besteed zijn aan de bronverwijzingen – geeft het boek een schat aan informatie. Dat gaat dus in behoorlijk gecomprimeerde vorm. Zeker indien je maar weinig bekend bent met de vele behandelde onderwerpen, ben je er dus toch wel even mee bezig. Iedereen die ook maar enigszins in politiek geïnteresseerd is, zou het echter moeten lezen.

Het presidentschap van Trump zal onvergelijkbaar zijn met dat van Barack Houssein Obama, maar ook van dat van de Bushes en van Bill Clinton: niet alleen voor de VS maar ook voor de rest van de wereld. Lees het om alvast te wennen aan een niet-politiek-correcte, zeg maar on-Europese, president in de VS.

Voor journalisten is het boek helemaal een must. Het is een geweldig hulpmiddel om te voorkomen dat je de plank even zeer, of nog ernstiger misslaat dan vele Amerikanen al gedaan hebben. Hoofdstuk III van het boek gaat over die misslagen. Eerder schreef ik zelf al eens over een sterk staaltje van een politicoloog die schrijft voor Huffington Post. HS schrijft onder andere over de de miskleunen van de mevrouw naar wie dat zeer veel gelezen weblog genoemd is (blz 37). Van de andere blunderende ‘analisten’ die hij noemt licht ik er een uit. Het is ene Douthat die in januari 2016 schrijft dat hij “nederig boete doet” voor zijn miskleunen tot dan toe, vervolgens laat weten dat hij een grote deskundige is en dan voorspelt dat het “godsonmogelijk is dat Trump de Republikeinse nominatie zal winnen“ (blz 39).

Als integer journalist zou je er bijvoorbeeld op tijd achter moeten willen komen wie Marco Rubio uitschakelde in de voorverkiezingen. Of hoe het mogelijk was dat een basketbalcoach een cruciale rol speelde bij de uitschakeling van de tegenkandidaten Cruz en Kasich in de staat Indiana, waarna de nominatie voor Trump zo goed als zeker binnen was. Het boek geeft de herkomst van het stempel ‘Lying Ted’ dat Trump steeds meer ging gebruiken voor de door bijna niemand geliefde Cruz (blz 207); het gaat impliciet zelfs over de vraag of Hillary nog kandidaat kan blijven, indien ze toch nog vóór november in de gevangenis terecht zou komen. Je kunt lezen door wie Trump als eerste in 1987 gepolst werd voor het presidentschap (en van welke partij die meneer was) (blz 185), welke president – ook al in 1987 – voorspelde dat hij een goede kanshebber zou zijn en welke zeer vooraanstaande partijgenoot van Hillary in 2004 tegen Trump zei dat hij een goede onderhandelaar zou zijn voor de onderhandelingen tussen de Arabieren en Israël (blz 129).

Net als ik deed in mijn hierboven gelinkte bijdrage van 10 weken geleden, besteedt het boek ook flink wat aandacht aan de observaties van de schepper van de stripfiguur Dilbert: Scott Adams. Een kenmerkend citaatje van Adams:

Als hij [Trump] over zijn onderhandelingsgave spreekt zegt hij vaak: “ik begrijp psychologie”. Met andere woorden: ik zie dat Trump een vlammenwerper meeneemt naar een gevecht met houten stokken. (blz 45)

Heel prettig is dat het boek ook achtergrond en geschiedenis beschrijft van het gedoe met voorverkiezingen. In verbazingwekkend gecomprimeerde èn overtuigende vorm beschrijft hoofdstuk VIII de teloorgang van de Amerikaanse middenklasse. Het boek leert ook waarom Trump wel degelijk gelijk had met zijn kritiek op een racistische federale rechter (blz 231) en waarom angsten die worden aangejaagd over (bijvoorbeeld) “Trump aan de atoomknoppen”, misplaatst zijn.

Over de reden waarom de diep-gelovige, bijzonder kalme, zwarte topchirurg Ben Carson zich heel expliciet achter de lomp overkomende, oppervlakkig christelijke Trump schaarde, licht ik graag een tipje van de sluier:

Veel Amerikaanse evangelicals halen uit de Bijbel dat God niet altijd een vroom persoon uitkiest om zijn werk te doen (blz 214).

Ik doe dat graag omdat ik zou willen dat aan deze kant van de oceaan in Carsons opstelling christenen een model herkenden voor een mogelijke samenwerking met culturele christenen of zelfs atheïsten (in plaats van aan te schurken tegen de mohammedanen!).

HS maakt ook begrijpelijk waarom Trump weg kan komen met uitspraken en gedragingen waar bijna niemand anders mee weg zou kunnen komen. Het heeft te maken met zijn gewoonte om af en toe zogenaamde ‘metacommentaren’ door zijn eigenlijke verhaal te strooien (blz 55). Persoonlijk vind ik dat cruciaal. Wanneer hij met – ik geef toe: ook in mijn oren onaangenaam – luide stem een boude beschrijving, of belofte heeft uitgesproken en daarna zijn kin, zo’n beetje op de wijze die we zo goed kennen van Mussolini en Obama, wat omhoog heeft gestoken, kan hij vervolgens met een opmerking komen in een normale stem aan het adres van een luisteraar in de trant van: “Daar riep jij ook iets over, hè?”, of “Dat is waar het uiteindelijk toch om draait”.

Misschien wel het belangrijkste wat het boek kan leren aan mensen bij wie de oogkleppen niet al te groot zijn, betreft Trumps competenties. Al heel lang is Trump vergevingsgezind en niet kinderachtig: hij huurt voormalige tegenstanders in (blz 155). In scherp contrast met HRC stelt hij nadrukkelijk talent boven ervaring (blz 65). De derde competentie zou je ook kunnen opvatten als verklaring voor zijn succes bij de voorverkiezingen:

Donald Trump zegt simpelweg tegen gewone mensen dat gewone taal oké is en omdat dat de enige taal is die ze beheersen, betekent dit dat gewone mensen voor het eerst weer mogen en kunnen [mee]praten (blz 84: een citaat van Kevin Drum)

Voor de volgende editie
Hajo Smit komt op mij zeer integer over. Dat in het boek ook enkele ‘sweeping statements’ (bijv blz 98 over het beleid van China met betrekking tot de middenklasse, blz 22 “pas 12 jaar echte polarisatie” in de VS en in Europa) voorkomen, is daarmee niet in tegenspraak. Zo positief ben ik over boek en schrijver dat ik de meeste van mijn meer kritische opmerkingen hier formuleer als wensen/aanbevelingen voor de volgende editie van het boek.

Bernie Sanders lijkt er een beetje later bijgesleept. Op de overeenkomsten en verschillen tussen deze beide “verrassingen van 2015’ zou dieper ingegaan moeten worden of Sanders zou gewoon weggelaten kunnen worden. Hij heeft zich inmiddels ook achter HRC gesteld.

Iets meer aandacht voor de rol van de kinderen van Trump, met name Ivanka, zou op zijn plaats zijn. Ivanka, zijn succesvolle 34-jarige dochter, kreeg op de conventie de opmerkelijke rol om haar vader aan te kondigen. De inhoud van haar korte speech ging over thema’s die in de verkiezingsstrijd onontkoombaar centraal zullen staan: Trumps voorbeeldige beleid met betrekking tot kansen voor vrouwen en minderheden.

Naar aanleiding van haar speech las ik de (volgens mij slechts gedeeltelijk) humoristische tweet: “De volgende vrouw in het Witte Huis is niet Hillary”. Op vergelijkbare toon schrijft ene Krishan Patel onder de Youtube-weergave:

I am 90% sure that Donald Trump is just Ivanka’s puppet

Om nog een andere reden is aandacht voor Ivanka opportuun. Het leidt geen twijfel dat de manier waarop de media haar als 9-jarige belaagden met vragen over het seksuele leven van haar vader mede ten grondslag liggen aan Trumps terechte beduchtheid voor, zelfs haat tegen deze bedrijvigheid. Op zijn uniek Trumpiaanse wijze formuleert hij het zo:

Sommige van hen zijn zulke liegende misselijkmakende types. Echt waar. Echt waar. Maar ik zou ze nooit vermoorden (!) en iedereen die dat wel zou doen is verwerpelijk bezig. (blz 56)

In de volgende editie van zijn boek zou HS beslist ook stil moeten staan bij de stapsgewijze aanpak van Trump: het was essentieel dat zijn eerste frontale aanval gericht was op de media. Vanwege de rol van de president bij het benoemen, van mensen in het hooggerechtshof zal president Trump of – ik heb grote moeite om het te schrijven – president mevrouw Clinton niet alleen een stempel drukken op de politieke praktijk in de VS in de komende jaren, maar ook in de komende decennia. In tegenstelling tot HRC heeft Trump al aangegeven wie hij als goede kandidaten beschouwd.

In deze editie was dat onmogelijk maar op zeker zou in een volgende editie aandacht besteed moeten worden aan de verbijsterende move van de Democraten om op hun conventie ruim baan te geven aan het verhaal van de moeders van BlackLivesMatter-iconen: waarmee Hillary aangeeft dat voor haar het aanwakkeren van rassentegenstellingen – misschien nog wel meer dan voor Obama – een belangrijke prioriteit is. Die keuze zal als een boemerang tegen haar werken.

Te snel?
De uitgave van het boek is heel snel uitgevoerd. Misschien wel iets te snel, zo lijkt het. Hier en daar trof ik enige niet echt noodzakelijke herhalingen, maar dat storend is dat niet. Dat geldt wel voor het feit dat de bronvermeldingen aan het einde van elk hoofdstuk te vinden zijn, maar er in de tekst zelf geen cijfertjes staan. De zorgvuldige bronvermeldingen dragen daardoor veel minder bij aan de kwaliteit van het boek: erg jammer. Een index voor zaken en een voor personen had trouwens ook niet misstaan.

Naar het einde van het boek neemt ook het aantal typefouten wat toe. Het komt echt slordig over om (op blz 25) aan te kondigen dat aan het einde van het boek als bijlage een vertaling is opgenomen van de afscheidsrede van Eisenhower (met diens indringende waarschuwing tegen het ‘militair industrieel complex’), en die dan toch weg te laten.

Goelag
HS is (zeer terecht) uitgesproken negatief over ‘links’, ‘politiek correct’ en de hemeltergend anti-wetenschappelijk praktijken op de Amerikaanse universiteiten, lees: in de sociale wetenschappen. Zeer welkom ook is zijn hameren op het verschil tussen isolationisme (dat Trump gemakzuchtig wordt aangewreven) en zijn positie als zuivere non-interventionist. Hetzelfde geldt voor zijn genadeloze kritiek op meneer Clinton. Hij verwijst naar Thomas Frank die schrijft over Bill als stichter van de grootste goelag ter wereld! Door de heel speciale manier van omgaan met verschillende soorten drugs – in de praktijk vooral voor zwarte Amerikanen. En HS schiet (gelukkig) niet door in het gemakzuchtig en misplaatst bezingen van de prestaties van Ronald Reagan (vooral met betrekking tot het theoretische geneuzel over het ‘trickle down effect’ in de economie).

Geen islamhater
Van een zo intelligent, onafhankelijk denkend en integer iemand als HS kan ik het wel hebben dat hij de plank flink misslaat op het terrein van mijn expertise: de omgang met de leer van Mohammed. Mijn haren gaan een beetje overeind staan wanneer iemand de term ‘islamhater’ gebruikt. HS heeft het dan overigens niet over Trump maar over Ted Cruz die bovendien wordt aangeduid als ‘fanatiek christelijk’ (blz 253).

Als vriend van het Koerdische volk steekt het me dat HS, zoals zovelen (en terloops) meegaat met het verhaal dat Saddam Houssein niet eens massavernietigingswapens zou hebben (terwijl hij ze zelfs inzette: Halabja). 
HS heeft het wel over Trump wanneer hij – bijna even terloops– suggereert dat diens verhaal over een voorlopig (!) inreisverbod voor mohammedanen (Trump herhaalde het op de conventie deze week) ongrondwettelijk zou zijn. Iets voorstellen is nooit en te nimmer ongrondwettelijk!

Mijn haren staan stijf overeind als ik lees over de ‘moedige speeches’ die Obama in de mohammedaanse wereld zou hebben uitgesproken (blz 195). In Caïro gaf Obama een extreem leugenachtige speech, of op zijn minst toch een die volledig doordrenkt was van naïef, levensgevaarlijk wensdenken, tot en met het onzorgvuldig citeren van de Koran.

Consistentie en voortschrijdend inzicht
Op nogal impliciete maar niet mis te verstane wijze, toont HS zich voorstander van positieve discriminatie, toch in ieder geval die discriminatie van het recente verleden (blz 231). In combinatie met zijn suggestie dat Trump het waarschijnlijk toch niet gaat redden omdat hij geen kans maakt bij vrouwen, zwarten en hispanics (en homo’s?) komt Hajo Smit daardoor bij mij toch wel een tikje politiek correct over: zo ongeveer als Elsevier en GeenStijl. Dat is jammer maar geen ramp.

Ook Trump zelf leert nog steeds bij over de religie van de wrede. Voortschrijdend inzicht: zonder zijn we ten dode opgeschreven. Voortschrijdend inzicht is wijsheid in een wereld die verandert. Dat wordt ook door HS benadrukt: dat Trump van het Democratische kamp naar het Republikeinse is overgestapt, heeft meer te maken met de verandering van die partijen dan van die van Trump. Trumps opstelling is ook veel consistenter dan wel eens wordt gesuggereerd.

---

Hajo Smit – Donald Trump en Bernie Sanders – Amerikaanse lente 2016
ISBN 978 94 92161 16 7
formaat 13,4 x 21 cm
250 pagina’s
Paperbank met flappen
prijs: € 19,90