Een van de meest verrassende gevolgen van het referendum op 23 juni is dat niet de Conservatieve partij, maar Labour lijkt te imploderen.

Het meest ironische aan het imploderen van Labour lijkt nog wel, dat dit een gevolg is van een gebrekkige ervaring met democratie. Binnen Labour lijkt zelfs de meest elementaire basis van democratie niet meer te worden begrepen.

Ten eerste is daar de basis van de implosie die nu plaatsvindt: de verkiezing van Jeremy Corbyn tot partijleider. Dit kwam niet alleen als een volslagen verrassing vorig jaar, maar het legde ook een gebrek van een partijbrede verkiezing bloot: niet altijd heeft een aspirant-leider zowel de capaciteiten als het vereiste charisma ook daadwerkelijk tot leider te worden verkozen. Dit is trouwens niet zozeer een democratisch gebrek per se, als wel een voorbeeld dat het kiezen van de juiste mensen veel moeilijker is dan het kiezen van een bepaalde koers, en die vervolgens laten uitwerken door daartoe geschikte vertegenwoordigers.

Overigens, terzijde: dit kunnen de pleitbezorgers voor een vertegenwoordigende democratie in hun zak steken.

Corbyn
Corbyn bleek een gevoelige snaar te raken bij de basis van Labour. Hij verkreeg een stevig mandaat, 60% van de leden stemde op hem. Maar de Lagerhuisfractie die hij moest gaan leiden zag niets in hem. Niet vanwege zijn (linkse) denkbeelden en niet vanwege zijn gebrekkige ervaring. Dat Corbyn tijdens het referendum weinig inspireerde zal ook niet weinig te maken hebben gehad met zijn persoonlijke afkeer van de EU. Maar de fractie zag er nu een kans in hem zijn falen (al werd er bij gezegd dat het referendum zijn falen niet was!) alsnog voor de voeten te gooien.gisteren gooide de schaduw Foreign Secratry de knuppel in het hoenderhok, en werd ontslagen. Op het moment dat ik dit schrijf zijn 28 leden van Labours schaduwkabinet opgestapt, en al deels vervangen door Corbyn-getrouwen. Plaatsvervangend leider (een gekozen functie) Watson heeft Corbyn aangeraden te vertrekken als leider, maar Corbyn heeft geweigerd met een beroep op zijn mandaat van de leden, dat pas 9 maanden oud is.

Het wegvallen van een groot deel van het schaduwkabinet maakt de basis van Corbyns leiderschap erg smal, maar is het daardoor onmogelijk geworden? De opstappers zijn vooral mensen die Corbyn erfde van Ed Milliband, sommigen zaten er al langer. De vraag waarom het bij Labour nu draait is: wie bepaalt wie de politiek leider is, de leden of de fractieleden? Als er een nieuwe leiderschapsverkiezing onder de leden zou worden gehouden lijkt het waarschijnlijk dat Corbyn opnieuw zou winnen. De leden zijn altijd militanter geweest dan de partijleiding, dus erg verrassend is dat niet. Maar als Corbyn terugkeert als leider na een tijdje op non-actief te hebben gestaan, wat moet de fractie daarna doen? Corbyns macht zou een jaar lang vrijwel absoluut zijn. Dit democratische defect ontstond door de situatie dat de leider gekozen wordt bij een al bestaand team, dat op voorhand al besloot hem niet te willen.

Gebrek aan voeling met de achterban
Het tweede democratische probleem van Labour is al een stuk ouder, maar kwam bij het referendum wel heel pregnant naar boven: een heel groot deel van de Labourbasis heeft de doorslag gegeven bij het referendum ten gunste van Brexit. Juist in het noorden en oosten van Engeland was de klap van de tegenstanders het grootst – en veel groter dan verwacht. Precies in wat wordt beschouwd als de laatste onbedreigde achtertuin Van Labour.

Opnieuw laat dit zien dat er vanuit de fractie in Londen onvoldoende feeling is voor de gevoelens die binnen de achterban leven. Sterker nog: als het aan de doorsnee van de achterban van Labour had gelegen had de partij campagne gevoerd vóór Brexit, in plaats van er tegen.

Als Corbyn weigert toe te geven heeft de fractie heeft de keus uit twee onappetijtelijke mogelijkheden: slikken en stilzitten, of de partij opblazen door en bloc te vertrekken en een nieuwe fractie in het Lagerhuis te vormen. Een onvermijdelijk gevolg van dat laatste is ook een nieuwe partij te stichten. Wat de gevolgen daarvan zullen zijn is bekend: een radicaliserend Labour dat wordt bevochten door een nieuwe sociaaldemocratische partij. Die zal dan uiteindelijk wel fuseren met de LibDems tot de LbDemDems of zoiets.

Vervroegde verkiezingen
Wat dit nog moeilijker maakt is dat onrust binnen de Conservatieven het niet onwaarschijnlijk zou maken dat dit najaar vervroegde verkiezingen noodzakelijk blijken. Te kort dag om een nieuwe partij van de grond te tillen, aangezien het gros van het voetvolk de partij wel trouw zal blijven. Bovendien, hoeveel belangstelling zou er zijn voor een stelletje eurofiele opstandelingen? Maar evenzeer is de vraag: hoeveel belangstelling zal het land hebben voor een tweede Michael Foot die Labour electoraal zal laten afstraffen?