Dit artikeltje over wat kapitalisme is, verscheen eerder in de zondagse economiebijlage van VoL, als uitgebreide noot bij een discussie over markteconomie en ecologie.

De gedachte dat het kapitalisme iets is dat vijandig staat tegenover ecologie en zo meer, is wat de redactie van dit blog betreft een zenuwtrek met een politieke achtergrond, Vergelijkbaar met de vraag of ijs koud is. Een ijsbeer zou daar een heel wat genuanceerder verhaal over kunnen vertellen dan een gecertificeerde koukleum, wilden we benadrukken. Kapitalisme – en de afkeer er van – is een containerbegrip geworden, vooral bij mensen die er de facto niet zo enthousiast over zijn dat aan veel zaken in het leven een financieel prijskaartje hangt. Waarbij we ook aantekenen, dat mensen die nooit enig talent voor rekenen hebben gedemonstreerd, desalniettemin altijd perfect weten wanneer ze met contant geld bedonderd denken te worden – een feit dat iedere marktkoopman je uitleggen kan. Het functioneren van de markteconomie is daarom maar beperkt verbonden met het begrip kapitalisme.

Als u over dat begrip kapitalisme gaat denken als over “het weer”, dan komt u daar een stuk verder mee dan te gaan oreren over de slechtheid van ‘het kapitalisme’. Zoek je beschutting tegen het weer, of maak je er een – bijvoorbeeld – agrarisch gebruik van? Ook aan landbouw zijn bepaalde regels verbonden, waarvan het maatschappelijk gewenst is die na te volgen om een zo goed mogelijk resultaat te verkrijgen. Met de markteconomie is dat niet anders: het is de wijze waarop je die inricht die essentieel is, niet het feit dat zij onder een systeem van kapitalisme opereert.

Kapitalisme is derhalve niets anders dan de beschrijving van hoe mensen omgaan met het kapitaal dat ze hebben, en er onderling ruilhandel mee bedrijven. Want hoe simpel het woord ruilhandel het ook maakt, ook dat is nooit anders dan een uiting van kapitalistisch redeneren. Iemand heeft iets dat je graag hebben wilt, en de onderhandeling over het ruilen ervan is tevens een zelfonderzoek naar wat je bereid bent op te geven teneinde het object van je begeerte te verkrijgen. Als je het eens wordt, is een normaal kapitalistisch proces voltooid (en tevens de weg geopend voor verdere uitbouw van dat principe).

Kapitalisme gebeurt voor je er erg in hebt – iets dat doorgewinterde socialisten nog wel eens vergeten als ze met hun huisbaas onderhandelen over de extra’s die ze menen dat deze hen verschuldigd is voor de disproportionele prijzen die worden gerekend voor een huisje in de binnenstad – waar dan ook.

---

Het artikel dat de aanleiding was tot deze overwegingen vindt u hier.