Kafka, rechtvaardigheid en progressiviteit
Kafka, rechtvaardigheid en progressiviteit vormen een even onverwachte als onontkoombare drie-eenheid.van de moderne maatschappij.
Een hang naar rechtvaardigheid gaat hand in hand met de groei van progressiviteit in de moderne maatschappij[1], maar de vraag wat rechtvaardigheid precies is, op basis waarvan die ontstaat en hoe je zeker kunt zijn dat zij voor iedereen in gelijke mate beschikbaar kan zijn is veel moeilijker, zo niet praktisch onmogelijk. Dat die praktijk het als eerste begeeft blijkt maar al te vaak als een ingevoerd systeem door – voor betrokkenen – onverwachte bijverschijnselen wordt doorkruist.
If this isn’t the most insightful summary of the current moment in history, then what is? A lawyer by training and practice, Kafka understood that the the more powerful and entrenched the institution and its bureaucracy, the greater the collateral damage rained on the innocent, and the more extreme the perversion of justice.
In de westerse democratieën heeft men getracht aan die drang naar meer rechtvaardigheid invulling te geven door een steeds fijnmaziger net van regelingen te ontwerpen en in te voeren, die aan ieders specifieke situatie recht moeten doen. Het gevolg is een Kafkaësk oerwoud aan regelingen waarin de opstellers de weg niet goed weten, de begunstigden helemaal niet en de uitvoerders de grootste moeite hebben de indruk te wekken voor hun taak berekend te zijn,. De gedachte dat dit geautomatiseerd beter beheersbaar zou zijn illustreert slechts de onbekendheid van politici met de materie, haar complexiteit en de gevolgen die dat voor een geautomatiseerd systeem heeft en exponentieel groeit met elke aanpassing.
Gevoegd bij een ook door haar veranderende samenstelling steeds complexer wordende maatschappij en een rechtspraak die diezelfde drang tot een steeds meer op maat gemaakte rechtvaardigheid vertoont, ontstaan systemen die niet anders dan instabiel en hoogst fraudegevoelig kunnen zijn. Iedere poging daarin orde te scheppen en enige beheersbaarheid te creëren, krijgt tot gevolg een versimpeling die direct als hoogst onrechtvaardig wordt gevoeld. En dat ook is, overigens. We zagen dat dit jaar heel mooi met de manier waarop de toeslagenaffaire in elkaar bleek te zitten.
We kijken nu naar de nasleep, en zien niets anders dan bevestiging van wat ik hierboven schrijf. Maar de taak van de controlerende diensten is in laatste instantie juist dat discriminatie naar de diversiteit van de omstandigheden waaronder mag worden uitgekeerd hen verplicht wordt. Dan hebben klachten als deze weinig zin.
Maar die andere kant, de politieke eisen met als gevolg de creatie van een bureaucratische draak die wel tot Kafkaëske situaties leiden MOETEN, wordt tot nog toe genegeerd.
We hebben een aantal jaren terug eerst een situatie zien ontstaan[2] waarin te weinig controle funest bleek voor de betaalbaarheid van het systeem doordat het lek bleek en correctie achteraf onmogelijk. Nu hebben we de afgelopen maanden een heel terechte rel gehad over de behandeling van mensen doordat men preventief de lekken van het systeem wilde dichten. Maar het besef dat de perfecte rechtvaardigheid een onmogelijkheid is die de werkbaarheid van elk systeem dat die rechtvaardigheid moet verschaffen ondergraaft, ontbreekt nog steeds volledig. Dat leidt tot ongelukken als dat wat recent bekend werd:
As Kafka divined, centralized bureaucracy has the capacity for both Orwellian obfuscation (anyone read those 1,300-page Congressional bills other than those gaming the system for their private benefit?) and systemic avarice and injustice.
Verdere aanpassingen en finetuning zullen alleen maar tot meer Kafka leiden, omdat het een systeem als dit eigen is. Dat voorkomen vereist meer mankracht dan beschikbaar is, en zelfs dat zal nooit meer worden dan lapwerk waar het drupt. Net als Malthus wint Kafka aan het eind van de rit altijd.
- Dit is in de praktijk een agressieve extrapolatie van Parkinson’s Law
- Bulgarenfraude
Meer over de Toeslagenaffaire en onze commentaren vindt u hier op Veren of Lood.