Kabinetsformatie2021 is overleden, en ik voel er geen deelneming bij. De achtergrond van incompetentie illustreert waarom dit gehele kabinet zo snel mogelijk weg moet, de leugenpremier voorop.

Het ging vanmorgen al om de notulen van de ministerraden in de tweede helft van 2019, In dit artikel wil ik laten zien waarom ook met de kennis van enige goede bedoelingen dit kabinet zo snel mogelijk zijn biezen dient te pakken. Want de Toeslagenaffaire blijkt zich opnieuw springlevend onder het tapijt te bewegen. Het toneeltje bevat een aantal hoofdrolspelers, en een kudde politieke figuranten, die van tijd tot tijd ook wat inbrengen, maar meer kwaad dan goed doen. Er zijn twee manieren om het spel te bekijken:

1. Als het politiek onzindelijke drama dat het is
2. Als het schip van staat waarop een aantal incompetente zeelieden poogt het schip van staat in haar spoor te houden.

Bedenk dat het voor een onschuldige toeschouwer met de kennis van nu eenvoudig is te zien dat manier 1 de juiste is dit te beoordelen. Maar een bestuurskundige die de zaak gaande moet houden zal het moeilijk vinden om zonder voorkennis van de gevolgen niet te begrijpen wat het kabinet al die tijd monomaan probeerde te repareren – met voorbijgaan aan het momentum dat verder ontstond.

De cast van manier 2 levert dit toneelstukje:

• De leugenpremier – de schipper naast god van wie we van tijd tot tijd wat gebrom horen
• Staatssecretaris Snel, die we als nijver kleermakertje van hot naar her zien sprinten om te proberen de scheuren in zijn eigen departement te repareren, en de schade die daardoor werd aangericht netjes te verhelpen. Complicerende factor voor hem is dat zijn werk niet openbaar mag worden op straffe van een politieke ontploffing – daarvan is iedereen zich bewust. Deze schizofrene situatie wordt – heel Shakespeariaans – zijn onvermijdelijke ondergang.
• Een ministerraad met diverse types die Snel voortdurend manen te denken aan de integriteit van het schip waarop hij dient.
• Bootsman Grapperhaus, die van tijd tot tijd een helpende hand uitstrekt naar Snel.

De casting in de notulen geeft Snel een sympathieke rol. Iedereen is zich bewust dat de man beter verdient, maar in een onmogelijke positie is verzeild omdat niets openbaar gemaakt mag worden, en absolutie voor zijn minder mooie manoeuvres derhalve uitgesloten is. Snel koppelt voortdurend terug naar het kabinetsberaad, maar de instemming met zijn voornemens die hij daar ontvangt blijkt hem niet te helpen, en uiteindelijk sneeft hij eenzaam en alleen in het parlement.

Wat sterk opvalt gedurende deze hele operatie is de volkomen onkunde van de voorzittende premier. Kristalhelder wordt op pagina 11 dat de premier zich nog niet in de materie heeft verdiept, en geen idee heeft hoe ernstig de zaken zich hebben ontwikkeld. Het lijkt hem evenmin veel te interesseren. Moreel hoogst laakbaar, maar wellicht een noodzakelijke karaktereigenschap voor een loodsmannetje van staat? Dat is in ieder geval herkenbaar zijn attitude, en bovendien de verklaring waarom deze rotting zich zo diep kon invreten. Ook het lijden van staatssecretaris Snel lijkt de premier weinig tot niets te kunnen schelen: zijn doel is de schade aan het schip te beperken – de opvarenden zijn niet anders dan lading, in zijn optiek. Citaat van pagina 11 van het document der notulen:

De minister-president herhaalt dat de reactie op  9 en 10 juni 2019 onfatsoenlijk te noemen is. Spreker onderschrijft het belang van een overkoepelende aanpak voor de problematiek bij uitvoeringsorganisaties maar merkt op dat de reactie op staatssecretaris Snel een specifiek geval betreft, waarvoor een systeemoplossing ontoereikend is. Per keer dient te worden bezien hoe snel kan worden geacteerd. De overkoepelende aanpak is een procesbenadering die zich minder goed leent voor specifieke gevallen.

Door het kabinet zelf veroorzaakte specifieke gevallen zijn in zijn optiek niet anders dan collateral damage als het schip van staat weer ergens op een zandbank loopt. Expendables.

De premier bijt zich daarom vast in procedures, het gedrag van de Kamer en een overkoepelende aanpak. Een procesbenadering. Het besef dat de tijd en situatie daarvoor niet meer geschikt zijn ontbreekt hem. Dit etaleert een gebrek aan voorbereiding en volstrekte incompetentie ter zake. Maar hij is de premier, niemand die het hem voor de voeten werpt. Wel zien we gaande de ontwikkelingen dat minister Grapperhaus zich regelmatig aandient om staatssecretaris Snel bij te staan in presentatie en middelen van aanpak. Dit lijkt een rol die de premier had moeten spelen, maar waartoe hij niet in staat is.

Het koor van figuranten zingt in elke scène op de achtergrond van de grote rampen die teveel openheid zal veroorzaken. Alle reden om deze hele zwik klungelaars aan de dijk te zetten. Nieuwe verkiezingen, derhalve! En schrap de term Rutte4 – dat mag er echt niet komen.

---

Meer over Kabinetsformatie2021 en wat er politiek rondom plaatsvindt vindt u hier.