Een van de meest opmerkelijke personele veranderingen in Rutte4 door Kabinetsformatie2021 qua veranderde post is de ruil van Financiën en Buitenlandse Zaken tussen CDA en D66.

Deze ruil lijkt vooral in te gaan tegen de belangstelling én kennis van beide partijleiders. Het eerdere aftreden van partijleider Kaag kun je een redelijk argument noemen, maar redelijke argumenten van dit type zijn tegenwoordig zeer schaars. De Telegraaf gaf gisterenavond echter een nieuwtje dat meer ratio impliceerde, omdat er sprake lijkt van een paniekruil op het laatste moment.

Dat Buitenlandse Zaken voor Kaag het gedroomde ministerie was en is behoeft nauwelijks een betoog. Wat lazen we eerder over deze onverwachte ruil? Kaag denkt zo meer invloed te hebben op het beleid!

‘Mijn verantwoordelijkheid reikt ook verder als beoogd vicepremier. Dan denk ik met name aan het tegengaan van polarisatie in politiek en in de samenleving’.

Is dat waar? Toenmalig minister van Financiën Wouter Bos (toen tevens PvdA-partijleider) zei er ooit over, dat het een paar jaar duurt eer je dit ministerie zodanig in je vingers hebt dat dat terug te vinden is in het beleid. Sigrid Kaags ervaring op financieel gebied beperkt zich tot het weg geven van grote sommen geld, en het is precies dit waar de Telegraaf gisteren op aansloeg. Er lag nog een vuiltje van Kaag op de plank: haar ruimhartige ministeriële subsidiëring van Palestijnse organisaties met een dubieus karakter. Naar nu blijkt heeft het ministerie dat uitgezocht, en de feiten zijn eigenlijk erger dan dubieus, zo blijkt nu.

Nederland zet definitief de subsidie stop aan een Palestijnse hulporganisatie wegens banden met terreurorganisaties. Dat hebben demissionair ministers De Bruijn (Ontwikkelingssamenwerking) en Knapen (Buitenlandse Zaken) besloten. De Bruijns voorganger Kaag ging er altijd van uit dat er geen aanwijzingen waren voor dergelijke connecties.

Geen verrassing. Al bij haar aantreden hoorde ik in kringen waarin ik regelmatig verkeer commentaar op de nieuwe minister op juist dit punt. Dat commentaar wordt nu gestaafd, maar men houdt het er officieel op dat dat niet direct bekend zou kunnen zijn geweest bij mevrouw Kaag, hoewel dat hoogst onwaarschijnlijk is.

Het gaat om de Palestijnse hulporganisatie UAWC, die is gericht op professionalisering van Palestijnse boeren op de Westelijke Jordaanoever. Eerder zette Kaag al de subsidie tijdelijk stop nadat was gebleken dat twee medewerkers van de organisatie betrokken waren bij een bomaanslag waarbij een 17-jarig Israëlisch meisje omkwam. De mannen waren lid van terreurorganisatie Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP). Ze bleken hun salaris deels betaald te krijgen van Nederlands hulpgeld aan de UAWC.
Bij het tijdelijk stopzetten van het hulpgeld, tot dan toe zo’n 21,5 miljoen euro, beloofde Kaag nader onderzoek te laten uitvoeren naar de eventuele banden tussen UAWC en de terreurorganisatie.

Dat bleek inderdaad een vervolg te moeten hebben (mijn vet, H.):

„Het externe onderzoek heeft volgens het kabinet voldoende aannemelijk gemaakt dat er gedurende geruime tijd op individueel niveau sprake was van banden tussen medewerkers en bestuursleden van UAWC en de PFLP”, schrijft De Bruijn aan de Tweede Kamer. „Met name het grote aantal bestuursleden van UAWC met een dubbelmandaat is zorgelijk.” Het kabinet stopt dan ook de betaling aan de landbouworganisatie.
Het kabinet wil binnenkort wel weer een een nieuw land- en waterprogramma op de Westelijke Jordaanoever starten met andere Palestijnse organisaties.

De resultaten van dat nadere onderzoek zijn nu dus bekend, en die gaan naar de Kamer. Maar als de Kamer die resultaten moet bespreken met een nieuwe minister Kaag van Buitenlandse Zaken ontstaat een wel heel bijzonder ongemakkelijke situatie. Het is verre van ondenkbaar dat de Kamer acuut haar vertrouwen in de bewindsvrouw verliezen zou. In die context volkomen terecht. Maar een flukse ruil van posities zoals inderdaad heeft plaatsgevonden zou het probleem kunnen ondervangen, lijkt men in kleine kring binnen Kabinetsformatie2021 te hebben bedacht.

Het is CDA-leider Hoekstra die hiervoor het grootste offer brengt: zijn argument om in 2019 het CDA-leiderschap te weigeren was dat hij zich meer bestuurder dan politicus voelt. En er zijn binnen het kabinet weinig posities die meer politiek gedrag vereisen dan juist Buitenlandse Zaken. Hoekstra’s kennis van Buitenlandse Zaken is vooral gebaseerd op zijn werk als minister van Financiën, en de verandering zal daarom geen keus van harte zijn geweest.

Zijn positie in Rutte3 gaf hem een sterke claim die positie te behouden, maar de stabiliteit van het kabinet gaat natuurlijk vóór, en de potentiële rel die hierin aanwezig is zou een wel heel slechte start voor Rutte4 zijn. Dat de partijleiders dát wilden voorkomen is alleszins begrijpelijk.

---

Meer over Kabinetsformatie2021 – met commentaren van diverse auteurs over wat politiek plaatsvindt – vindt u hier.