Het karakter van Kabinetsformatie2021 is door het verwijderen van de koning uit het proces fundamenteel anders geworden. Over de procedure.

Waar voorheen werd onderhandeld over wie de koning als zijn dienaren zou aanstellen – en als zodanig werden ministers dan ook formeel gepresenteerd – is het huidige proces er eentje waarbij een groep mensen zichzelf opwerpt als de nieuwe regering, waarna de Kamer hen haar vertrouwen moet schenken. Als dat afkomt is de nieuwe regering een feit.

In die zin is de vorming van een nieuw kabinet in zekere zin een soort van initiatiefwet – ieder Kamerlid zou derhalve een voorstel in die richting moeten kunnen doen. Heeft iemand – in casu de Kamervoorzitter – het recht een stemming daarover tegen te houden? Dat lijkt mij van niet. Het is nog te nieuw om daarover gewoonterecht te kunnen raadplegen, maar ik vermoed dat de kwestie is zoals ik het hierboven schets. Het is in essentie ook de weg die de informateur – een loopjongen/meisje – voorbereid, maar een noodzakelijke stap is die voorbereiding niet. Ook de formatie van Rutte2 – een voorgekookt verhaal van begin tot eind – kon deze tussenstap niet missen. Wkipedia meldt er over:

Na de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012 ging de kabinetsformatie van start onder leiding van verkenner Henk Kamp. Die concludeerde dat er onderzocht moest worden of er een kabinet mogelijk was van de grootste partijen, VVD en PvdA. Onder leiding van informateurs Henk Kamp (VVD) en Wouter Bos (PvdA) werden de onderhandelingen gestart. Eerst werd er een deelakkoord op de financiën bereikt, later ook een regeerakkoord. Vervolgens werd VVD-leider Mark Rutte benoemd tot formateur en gaf het PvdA-congres groen licht om toe te treden tot het kabinet.

Een nauwkeuriger verslag van de formatie in 2012 laat een hele serie tussenstappen zien waarvan moeilijk valt te zeggen dat ze strikt noodzakelijk zijn. De meesten lijken vooral door traditie ingegeven, en geen formele status te hebben. Slechts de positie van een formateur is een technische kwestie die een vrije indiening van een voorstel voor een nieuw kabinet in de weg kan staan. Ook al impliceert het verhaal over formateurs dat alleen zij bevoegd zijn de Kamer voor te stellen een groep mensen aan te stellen als nieuw kabinet, lijkt dit meer een kwestie van gewoonterecht dan een staatkundig vast- en dichtgetimmerde constructie.

De verwijdering van de koning uit het proces maakt het au fond wellicht democratischer, maar tevens biedt het diverse kansen voor spielerei. Boer Koekoek had met kabinetsformatie2021 wel raad geweten, vermoed ik.

---

Meer over Kabinetsformatie2021 en wat er politiek rondom plaatsvindt vindt u hier.