Er komt een nieuwe informateur om de kabinetsformatie over het dode punt te helpen. Edith Schippers lijkt klaar te zijn met te doen wat binnen haar vermogen lag. Er is nu iemand nodig die de weg in diverse nog niet onderzochte krochten kent. Maar logica en Herman Tjeenk Willink, daar zitten veel en heel diverse kanten aan.

Zo op het eerste gezicht is de benoeming van Tjeenk Willink logisch. Hij heeft dit formeren in 2010 eerder gedaan, en hij is lid van de PvdA. Dat laatste lijkt essentieel te zijn, want het is duidelijk dat er nu wordt gekoerst op een kabinet waarin de gehele Regentenpartij zitten zal, en uitsluitend zij. Dan is het voor de PvdA prettig dat ze door een partijlid wordt aangespoord over haar eigen verkiezingsleed heen te stappen. Bovendien is TW een partijlid waarvan bekend is dat hij de zaak der Regentenpartij zeer is toegedaan.

Een tweede kant aan deze benoeming is dat het Hof er via de achterdeur toch maar weer bijgehaald wordt. Ik had het daar eerder al over, en het aanzoeken van TW is tevens een bedekte erkenning van eigen onvermogen van het parlement. Herman TW is namelijk – wellicht (maar niet eens zeker) afgezien van zijn opvolger bij de RvS Donner – een informateur die het dichtst mogelijk bij de koning staat. Als de koning nog steeds informateurs benoemen zou, zou hij daarover zeker met zeer ervaren mensen als TW overleggen. Alleen daarom al is deze benoeming van groot belang.

Een derde zijde aan deze benoeming is dat de ervaring leert dat als oude vossen informateur worden, het heel snel kan gaan. Even uit mijn geheugen: Wijffels (Balkenende IV) en Lubbers (Rutte I) gingen Tjeenk Willink voor. En al kun je veel afdingen op wat zij deden – ze veroorzaakten wel een stroomversnelling in het formatieproces. Ik maakte er gisteren op Twitter al grapjes over (rechts), maar dat had een serieuze ondertoon. Het kartel van de Regentenpartij heeft haast, er moeten nu koppen worden geslagen om het populisme in te dammen. Want nu er met het Forum voor Democratie ook een intellectueel meer acceptabele partij in de Kamer gekomen is, zou de situatie electoraal wel eens precair kunnen worden voor het regenteske stelsel dat Nederland in haar greep houdt. Zie ook de mediastorm die het FvD, en Thierry Baudet speciaal, over zich heen krijgt op dit moment.

Daarmee zijn we aangeland bij een andere, democratisch gezien meer donkere zijde van de nieuwe informateur, die er zijn eigen logica op na houdt. Als vicevoorzitter van de RvS (ook wel als het onderkoningschap van Nederland gezien), die nooit een gekozen functie heeft vervuld, staat de manier van redeneren van Herman Tjeenk Willink model voor de Nederlandse deep state. Dat werd bijzonder pijnlijk duidelijk in de bijlage van zijn eindverslag als informateur in 2010 (verder overigens een heel behartigenswaardig en verstandig stuk), toen de volgende sleutelzin op dook:

Het contraseign op initiatieven vanuit de Kamer wordt geweigerd als de beginselen van de democratische rechtsstaat, de internationale positie van Nederland of de financiële uitgangspunten van het beleid in het geding zijn.

Wat hier staat is dat Tjeenk Willink voorstelde dat de regering op voorhand aankondigen zou, mogelijke initiatieven vanuit het parlement te zullen negeren als die naar haar smaak in gaan tegen verdragen waaraan zij hecht. Ergo: een besluit van de Kamer om een bindend referendum over het verlaten van de EU te organiseren zou door de regering niet worden uitgevoerd. En dat is maar een voorbeeld.

U moet dit ook zien in de context van 2010, toen er binnen de Nederlandse elite overduidelijk grote nervositeit heerste vanwege de doorbraak van de PVV bij de verkiezingen van 2010. Men wilde zich al eerder constitutioneel wapenen, maar kreeg door de uitslag in 2010 haast.

Maar het beantwoordt direct de vraag wat de nieuwe informateur niet als het hoogste orgaan van de Nederlandse staat beschouwt. Het parlement is in de ogen van deze opperregent eerder een risicofactor dan een uiting van de volkswil waarnaar de politiek zich te schikken heeft. Dat belooft wat voor de komende kabinetsperiode, want informateurs zijn vaak de architecten van de navolgende kabinetsperiode.